بسیاری از ما این تجربه را داشته‌ایم که بعد از یادگیری یک مطلب و گذشت چند روز آن را فراموش کرده‌ایم. این مشکل به خصوص در سر جلسه‌ی کنکور به سراغ آدم می‌آید و حسابی اعصاب خردکن می‌شود!
اما برای حل این مشکل چه کار باید کرد؟
بهترین راه‌حل، اطلاع شما از روش شکل‌گیری حافظه و علل فراموشی است. دانشجویان عزیز دقت کنید! در نوعی دسته‌بندی، حافظه را به دو بخش کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم می‌کنند. هرگاه شما مطلبی را برای بار اول مطالعه کنید، این مطلب وارد حافظه‌ی کوتاه مدت شما می‌شود. حافظه کوتاه مدت دوام زیادی ندارد و در بهترین شرایط، کم‌تر از یک ساعت پایدار می‌ماند و پس از این مدت تقریباً چیزی از آن باقی نمی‌ماند. این اتفاقی است که خیلی وقت‌ها برای درس‌هایی که آخر شب، روی تخت، در وضعیت دراز کشیده و با بی‌حوصلگی مطالعه می‌کنید، روی می‌دهد. چه زحمت بی‌فایده‌ای! اما اگر یک مطلب را به طور دقیق مطالعه کنید و آن را یاد بگیرید، اطلاعات پس از ورود به حافظه‌ی کوتاه‌مدت، وارد حافظه‌ی بلندمدت می‌شود. نکته‌ی جالب این‌جاست که هیچ مطلبی هرگز از حافظه‌ی بلندمدت پاک نمی‌شود! ممکن است سوال کنید که «من بارها مطالب مهمی را به دقت یاد گرفته‌ام اما پس از مدتی آن‌ها را فراموش کرده‌ام!» نه دوست من، اگر مطلبی به حافظه‌ی بلند مدت وارد شود، هرگز پاک نخواهد شد اما ممکن است شما پس از مدتی دیگر نتوانید آن را در حافظه‌ی خود پیدا کنید و یا اصطلاحاً آن را به یاد آورید. مطالب ثبت شده عموماً از حافظه‌ی بلندمدت پاک نمی‌شوند بلکه «بازخوانی» آن‌ها دچار مشکل می‌شود. اگر بخواهیم این مطلب را جمع‌بندی کنیم، باید بگوییم فراموشی‌های ما به دو دسته تقسیم می‌شوند:
اول: فراموشی‌هایی که ناشی از عدم ورود مطالب به حافظه‌ی بلندمدت هستند.
دوم: فراموشی‌هایی که نتیجه‌ی از بین رفتن امکان بازخوانی مطالب ثبت شده در حافظه‌ی بلندمدت می‌باشند.
اما راه‌حل مقابله با این دو نوع فراموشی چیست؟
فرض کنید برای وارد شدن هر بسته‌ی اطلاعاتی به حافظه‌ی بلندمدت، باید نیروی F به آن وارد شود تا در حافظه‌ی بلند مدت ثبت گردد. نیروی F توسط دو عامل تأمین می‌شود:
1- تمرکز و توجه 2- تکرار
اگر دو عامل گفته شده نتوانند نیروی لازم را تأمین کنند، تلاش شما بیهوده خواهد بود.
تمرکز بالا و انگیزه‌ی خوب موجب موفقیت شما خواهد شد.
پس برای ثبت کردن یک مطلب، یا باید آن قدر آن را تکرار کنید که fهای کوچک هر بار مطالعه‌ی شما، کنار هم جمع شوند و F بزرگی که موردنیاز است تأمین شود و یا این که می‌توانید با متمرکز کردن توجه و دقت، تنها با یک حرکت! بسته‌ی اطلاعاتی را وارد حافظه‌ی بلندمدت خود نمایید. شما کدام را انتخاب می‌کنید؟
خب تصمیم گرفتید؟ تکرار زیاد یا مطالعه با تمرکز و توجه را؟ دوستانی که در حین مطالعه به هزار جای دیگر فکر می‌کنند، موسیقی گوش می‌کنند و یا راه می‌روند، از نعمت این حرکت یک ضرب! بی‌بهره‌اند و به ناچار باید دست به دامن تکرار شوند.
چگونه حافظه‌ای قوی داشته باشیم؟
عامل دیگری که به وارد شدن اطلاعات به حافظه‌ی بلندمدت شما کمک شایانی می‌کند «انگیزه» است. همراه شدن عواطف با مقوله‌ی حافظه همیشه کولاک! می‌کند. شما خاطره‌ی یک جشن لذت‌بخش و باشکوه و یا یک عزاداری حسابی را همیشه در خاطر خود خواهید داشت. اما معمولاً دروسی را که با بی‌میلی خوانده‌اید تقریباً به خاطرتان نمانده است.
همه‌ی ما می‌دانیم که وجود انگیزه و علاقه برای موفقیت ضروری است. باید بدانید که دانشجویان علاقه‌مند، لزوماً بیشتر از بقیه مطالعه نمی‌کنند بلکه شاید با صرف وقت کم‌تری برای مطالعه، نتیجه‌ی بهتری می‌گیرند. آیا تا به حال به این موضوع از این جنبه نگاه کرده بودید یا موفقیت این افراد را مدیون هوش آن‌ها می‌دانستید؟ پس می‌توان گفت که اگر بتوانید مطالب را با انگیزه و علاقه‌ی بیشتری مطالعه کنید، می‌توانید با سادگی بیشتری آن‌ها را به حافظه‌ی بلندمدت خود منتقل کنید.
اما همانطور که گفته‌ام هر مطلبی که وارد حافظه‌ی بلندمدت شود، هرگز به طور کامل از این حافظه پاک نخواهد شد. با این حال شما این تجربه را داشته‌اید که مطلبی را سرجلسه امتحان فراموش کرده باشید و پس از تمام شدن زمان آزمون آن مطلب جلوی چشم‌تان ظاهر شده و حکم نوش‌دارو پس از مرگ سهراب را داشته.
این طور فرض کنید که مطالب وارد شده در حافظه‌ی بلندمدت وارد یک حوضچه‌ی پر از آب می‌شوند که به «حوضچه‌ی حافظه» معروف است
بسته‌های حافظه در این حوضچه به آهستگی رسوب می‌کنند و از سطوح بالا به سطوح پایین‌تر منتقل می‌شوند. هرچقدر مطالب به سطوح پایین‌تر این حوضچه رسوب کنند با سختی بیشتری بازخوانی می‌شوند. اگر جلوی این روند گرفته نشود، بسته‌ها تا حدی به عمق حافظه می‌روند که دیگر قابل بازخوانی نیستند و گاهی شما را مجبور به یادگیری مجدد (انتقال مجدد مطالب به حافظه‌ی بلندمدت) می‌نمایند.
راه غلبه براین مشکل، استفاده از یکی از بهترین ابزارهای یادگیری یعنی «مرور» است. در فرآیند مرور شما با صرف زمانی بسیار کوتاه (حدود 10تا30 درصد زمان صرف شده برای یادگیری) حتی با دقت و توجه کم‌تر (نیرویی کم‌تر از F)، مطلبی را که در حال سقوط به سطوح پایینی حوضچه‌ی حافظه است مجدداً به سطوح بالا باز می‌گردانید. مطلبی که چند بار در اثر مرور از سطوح پایین به سطوح بالایی برگردد، دیگر رسوب نخواهد کرد و یا سرعت رسوب بسیار پایینی پیدا می‌کند. توصیه می‌شود. زمان‌های مرور را یک ساعت، یک روز، یک هفته و یک ماه بعد از یادگیری اولیه قرار دهید.
هر بسته‌ی اطلاعاتی موجود در حافظه‌ی کوتاه مدت برای ورود به حافظه‌ی بلندمدت، از یک وضعیت صفر یا یک تبعیت می‌کند. یعنی یا نیروی وارد شده برای ورود آن کافی است و وارد می‌شود، یا این که بسته‌ی شما به دیوار می‌خورد و وارد حافظه‌ی بلندمدت شما نمی‌شود. در جمع‌بندی مطالب فوق می‌توان گفت:
برای یادگیری کارآمد مطالب، در درجه‌ی اول حداکثر دقت، توجه، انگیزه و علاقه‌ی خود را به کار گیرید و اگر فرصت زیادی دارید، تکرار زیاد را هم فراموش نکنید. پس از یادگیری اولیه، مطالب یاد گرفته شده (وارد شده به حافظه بلندمدت) را حدوداً یک ساعت، یک روز، یک هفته، یک ماه و چهار ماه بعد مجدداً مرور نمایید. دقت کنید که مطالعه‌ی بدون توجه و انگیزه و یادگیری بدون مرور، مانند آب در هاون کوبیدن است!
برای کسب اطلاع بیشتر در مورد نحوه صحیح مرور می‌توانید به مقاله مرور مراجعه کنید
