دنیای امروزی، دنیای ارتباطات و اطلاعات است. هر روزه صدها میلیارد رکورد جدید به پایگاه‌داده‌ها افزوده می‌شود که محتوای اکثر آنها مربوط به کاربران است و می‌بایست به‌صورت محرمانه باقی بمانند. باتوجه‌به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و اینترنت و متصل‌شدن صنعت‌های مختلف به اینترنت، بحث امنیت اطلاعات و حفاظت از آن در برابر دسترسی‌های غیرمجاز، رشته امنیت اطلاعات به یکی از رشته‌های پر طرف‌دار در حوزه کامپیوتر و فناوری اطلاعات تبدیل شده است. در این مقاله می‌خواهیم به بحث پیرامون امنیت اطلاعات و همچنین رشته مربوط به امنیت اطلاعات بپردازیم.
امنیت اطلاعات چیست؟
به طور خلاصه امنیت اطلاعات به معنای حفاظت از سیستم‌های اطلاعاتی به‌منظور جلوگیری از دسترسی غیرمجاز و غیرقانونی و پیشگیری از عملیات مخرب است. این کار با استفاده از روش‌ها، ابزارها و الگوریتم‌های مختلف امنیتی صورت می‌پذیرد و متخصصان حوزه امنیت در طول دوره تحصیل و یادگیری خود به یادگیری این ابزارها و تکنیک‌ها می‌پردازند.
مثالی از تهدیدات اطلاعات دیجیتالی
چه در ارگان‌ها و شرکت‌های خصوصی و چه در سازمان‌های دولتی و یا نیمه‌دولتی، مبحث امنیت مبحث بسیار مهم و چالش برانگیزی است. هک‌شدن و به‌خطرافتادن اطلاعات می‌تواند صدمات زیادی به آن ارگان و یا حتی کشور وارد کند. عوامل مختلفی تهدیدکننده اطلاعات یک سازمان است. به‌عنوان‌مثال:
- پخش‌شدن ابزارهای جاسوسی و یا آلوده‌شدن سیستم به انواع ویروس‌ها
- هک‌شدن، سوءاستفاده از مجوزهای اعطا شده به کاربران و یا مدیران
- انواع حملات مختلف مانند DDOS و یا فیشینگ
- دسترسی به اطلاعات محرمانه کاربران مانند رمز عبور و پیام‌های آنها
پذیرش در رشته امنیت اطلاعات
برای پذیرفته‌شدن در رشته امنیت اطلاعات یک‌سری از نکات وجود دارد که باید از آنها مطلع باشید. این رشته در اکثر سال‌ها برای آقایان واجد شرایط ارائه شده است. اما در سال‌های اخیر بعضی از دانشگاه‌ها، بانوان را نیز پذیرفته‌اند. باتوجه‌به پذیرش محدود در این رشته و متقاضیان بالا، رقابت در این رشته با سختی‌هایی همراه است. لازم به ذکر است که برای مدت‌ها تنها دانشگاه پذیرنده در این رشته دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی بوده است. اما دانشگاه‌های لیست زیر نیز در سال‌های مختلف اقدام به پذیرش دانشجویان رشته امنیت اطلاعات کرده‌اند:
| دانشگاه‌های پذیرنده رشته امنیت اطلاعات در سال‌های مختلف | |||
|---|---|---|---|
| دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی | دانشگاه شاهد | دانشگاه تربیت‌مدرس | دانشگاه امام حسین |
| دانشگاه تبریز | دانشگاه اصفهان | دانشگاه شیراز | دانشگاه امیرکبیر |
باتوجه‌به تغییرات در دانشگاه‌های مورد پذیرش و ظرفیت پذیرفته‌شدگان، بهتر است به دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری مراجعه کنید و از تمامی اطلاعات باخبر شوید.
نحوه ثبت‌نام در دانشگاه امنیت اطلاعات
ثبت‌نام در دانشگاه امنیت اطلاعات تا حدودی همانند بقیه رشته‌ها است. شما باید بعد از شرکت‌کردن در آزمون سراسری، به انتخاب کد رشته‌هایی که برایتان مجاز است اقدام کنید. اگر مجاز به انتخاب رشته امنیت اطلاعات بودن و شرایط پذیرفته‌شدن برای شما فراهم بود، نوبت به گزینش می‌رسد؛ بنابراین برای شما یک‌زمان مصاحبه در نظر گرفته می‌شود. یادتان نرود که حتماً در زمان مقرر شده برای مصاحبه حضور یابید.
نحوه گزینش دانشجو در رشته امنیت اطلاعات
برای گزینش در رشته امنیت و حفاظت اطلاعات، موارد گوناگونی وجود دارد؛ اما شرایط زیر، شرایط اولیه برای ورود به رشته امنیت اطلاعات است:
- داوطلبان گروه‌های آزمایشی ریاضی و تجربی می‌بایست حداقل معدل کتبی 14 داشته باشند.
- داوطلبان گروه آزمایشی انسانی می‌بایست حداقل معدل کتبی 15 داشته باشند.
- داوطلبان رشته امنیت اطلاعات نباید در هیچ مرکز و سازمانی استخدام شده باشند.
- داوطلبان باید به دین اسلام و ولایت‌فقیه اعتقاد داشته باشند.
- سن داوطلبان نباید بیشتر از 22 سال باشد.
- داوطلبان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند.
- داوطلبان می‌بایست دارای سلامت جسمی و روانی باشند (تشخیص این امر بر عهده مراجع پزشکی وزارت اطلاعات است)
دروس رشته امنیت اطلاعات
همانند بقیه رشته‌ها، دانشجویان کارشناسی ارشد رشته امنیت اطلاعات می‌بایست در مجموع 32 واحد درسی را پاس کنند. جدول زیر واحدهای درسی این رشته را مشاهده می‌کنید:
| دروس اصلی | دروس اختیاری | سمینار | پایان‌نامه |
|---|---|---|---|
| 18 واحد | 6 واحد | 2 واحد | 6 واحد |
دروس اصلی رشته امنیت اطلاعات در جدول زیر آورده شده است. این درس‌ها شامل 18 واحد درسی به‌علاوه 2 واحد سمینار و 6 واحد پایان‌نامه است که دانشجویان امنیت اطلاعات موظف به‌پاس کردن تمامی آنها هستند.
| مبانی امنیت اطلاعات | امنیت شبکه | سمینار | سیستم‌های کامپیوتری امن |
|---|---|---|---|
| امنیت پایگاه‌داده‌ها | پرتکل‌های امنیتی | پایان‌نامه | معما شناسی کاربردی |
گرایش رشته امنیت اطلاعات
دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می‌پذیرد.
گرایش‌های کارشناسی:
- امنیت نرم
- امنیت اطلاعات
- امنیت بین‌الملل
- حفاظت اطلاعات
- پژوهشگری امنیت
- مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات
- ضدتروریسم
- امنیت اقتصادی
گرایش‌های کارشناسی ارشد:
- حفاظت اطلاعات
- مطالعات امنیتی ایران
- مدیریت اطلاعات
- مهندسی فناوری اطلاعات و امنیت
- علوم جرم‌شناسی امنیتی
- مهندسی مخابرات امنیتی
- امنیت بین‌الملل
- امنیت اطلاعات
- امنیت اقتصادی
- پژوهشگری امنیت
- بیوتروریسم
گرایش‌های دکتری:
- مدیریت اطلاعات
علاوه بر دروس ذکر شده، تعداد نسبتاً زیادی درس‌های اختیاری وجود دارد که دانشجویان می‌بایست حداقل 2 درس یا همان 6 واحد از آنها را بگذرانند. لیست این درس‌ها در جدول زیر مشخص شده است:
| مدل‌های فرمال و امنیت اطلاعات | اختفا اطلاعات | مباحث پیشرفته در امنیت اطلاعات | تئوری ریاضی و بازی‌ها | آزمایش و نگهداری نرم‌افزار |
|---|---|---|---|---|
| مشخصات | تئوری اطلاعات و کدینگ | نبرد اطلاعاتی | سیستم‌های ارتباطی امن | معماری امنیتی |
| امنیت تجارت الکترونیک | تئوری اعداد مقدماتی | مدیریت سیستم‌های امن | سیستم‌عامل پیشرفته | محاسبات زیستی |
نکات تحصیل در رشته امنیت اطلاعات
بعد از پذیرفته‌شدن داوطلب در رشته امنیت اطلاعات، یک‌سری امکانات به او تعلق می‌گیرد و نیاز است تا مواردی را رعایت کند. به‌عنوان‌مثال:
- پذیرفته‌شدگان دانشگاه وزارت اطلاعات می‌توانند با سپردن تعهد، دوران مربوط به سربازی خود را در وزارت اطلاعات بگذرانند.
- پذیرفته‌شدگان واجد شرایط می‌توانند تقاضای خوابگاه دهند.
- دانشجویان می‌توانند در دوران تحصیلی خود از طرف دانشگاه کمک‌هزینه دریافت کنند.
- تحصیل در دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی به‌صورت شبانه‌روزی است که البته با بهره‌گیری از امکانات است.
- دانشجویان مقطع کارشناسی حتماً می‌بایست در طول دوران تحصیلی خود یکی از زبان‌های دنیا را یاد بگیرند.
- اگر دانشجویی از تحصیل انصراف دهد، می‌بایست خسارت مالی ناشی از گزینش را پرداخت کند.
وظایف و خصوصیات فارغ‌التحصیلان رشته امنیت اطلاعات
باتوجه‌به اهمیت بسیار بالای حفاظت از داده‌های محرمانه، وظایف محول شده بر متخصصان امنیت اطلاعات نسبت به بقیه رشته‌ها کمی سنگین‌تر است؛ چراکه کوچک‌ترین خطا و اشتباهی در کار باعث زیان‌های جبران‌ناپذیر می‌شود؛ بنابراین از کارکنان و یا فارغ‌التحصیلان رشته امنیت اطلاعات انتظار می‌رود که دارای خصوصیات زیر باشند:
- از جدیدترین استانداردها و تکنیک‌های امنیت اطلاعات خبر داشته و همواره بروز باشند.
- قادر به برنامه‌ریزی برای بازیابی خرابی‌ها و آسیب‌های ناشی از حملات سایبری باشند.
- بتواند گزارش‌های فنی برای مدیران و کاربران آماده کند.
- اقدامات جهت بررسی حملات سایبری و احتمالات آن را به بهترین شکل انجام دهد.
- قادر باشد تا سیستم‌های توسعه‌یافته را جهت کاهش تهدیدات امنیتی ارزیابی کند.
آینده شغلی و بازار کار رشته امنیت اطلاعات
با گسترش دنیای دیجیتالی و تبدیل‌شدن اطلاعات فیزیکی (روی کاغذ) به اطلاعات دیجیتالی، نقش متخصص امنیت اطلاعات در همه سازمان‌ها و ارگان‌ها احساس می‌شود. رشته امنیت اطلاعات از بازار کار خوبی برخوردار است و شرکت‌های زیادی هستند که هرساله اقدام به جذب نیروهای متخصص امنیت می‌کنند. رشته امنیت اطلاعات هم همانند بقیه رشته‌های کامپیوتری دارای شاخه‌ها و حوزه‌های کاری مختلفی است. برخی از کارها و فیلدهایی که متخصصین امنیت اطلاعات می‌توانند در آن فعالیت کنند در لیست زیر آمده است:
- عوامل نیروی پلیس
- فعالیت در وزارت‌خانه‌ها
- افسر ارشد امنیت اطلاعات (CISO)
- سازمان‌های امنیتی سازمان حمل‌ونقل
- سازمان‌های دولتی و خصوصی
- مهندس امنیت سایبری
- تحلیلگر انواع بدافزار و جاسوس‌افزار
- تست گر نفوذ
- فعالیت در بخش دوربین‌های مداربسته
- فعالیت به‌عنوان پلیس فتا
- تدریس در دانشگاه به‌عنوان استاد دانشگاه
لازم به ذکر است که فعالیت به‌عنوان پلیس فتا نیز نیاز به پیش‌نیازهایی دارد که داوطلبان بعد از گزینش می‌توانند شروع به فعالیت به‌عنوان پلیس فتا کنند.
جمع‌بندی
امنیت اطلاعات یکی از حوزه‌های به‌شدت حساس و چالش‌برانگیز برای هر سازمان و هر کشور است. تقریباً تمامی کشورها بودجه بسیاری را صرف تعلیم‌دادن متخصصان حوزه امنیت می‌کنند تا از خسارات احتمالی ناشی از عدم استفاده از متخصصان امنیتی بکاهند. در ایران نیز رشته امنیت اطلاعات یکی از رشته‌های حساسی هست که داوطلبان بسیاری دارد و در اکثر سازمان‌ها و شرکت‌ها، به‌خصوص شرکت‌های دولتی از توانایی‌های این افراد استفاده می‌شود. در این مقاله به طور خلاصه به بررسی رشته امنیت اطلاعات در ایران پرداختیم و جوانب مختلف آن را بررسی کردیم. همچنین نحوه گزینش و بازار کار این رشته نیز ذکر شد.
هدف از رشته امنیت اطلاعات چیست؟
هدف از رشته امنیت اطلاعات تعلیم‌دادن متخصصانی جهت حفاظت از سیستم‌های اطلاعاتی در برابر فعالیت‌های غیرمجاز و یا غیرقانونی است. متخصصان فعال در این حوزه به‌وسیله ابزارها و تاکتیک‌های امنیتی روز به شرکت‌ها و سازمانی‌های خصوصی یا دولتی کمک‌های لازم جهت جلوگیری از نشت اطلاعات می‌کنند.
ظرفیت پذیرش رشته امنیت اطلاعات چقدر است؟
ظرفیت پذیرش این رشته و دانشگاه‌های ارائه‌دهنده این رشته هر سال فرق تغییر پیدا می‌کند؛ بنابراین نمی‌توان یک رقم دقیقی گفت. این اطلاعات هر سال از طریق دفترچه انتخاب رشته کنکور اطلاع‌رسانی می‌شود.
آیا رشته امنیت اطلاعات وابسته به ارگان خاصی است؟
بله. رشته امنیت اطلاعات از جمله رشته‌هایی است که توسط دانشکده اطلاعات وابسته به وزارت اطلاعات ارائه می‌شود. دانشجویان واجد شرایط پس از انتخاب و گزینش‌شدن و پایان دوره کارشناسی می‌توانند در سازمان‌های مختلف و وزارت اطلاعات استخدام شوند.
فارغ‌التحصیل شدن در رشته امنیت اطلاعات چه مدت طول می‌کشد؟
حداقل زمان لازم برای فارغ‌التحصیل شدن در رشته امنیت اطلاعات 6 سال است.
