رشته هوش مصنوعی

تاریخچه هوش مصنوعی

آیا هوش مصنوعی یک ایده جدید است؟ آیا فقط ایلان ماسک و بیل گیتس و استیون هاوکینگ این ایده را مطرح کردند؟ خیر، ایده های مربوط به هوش مصنوعی از سال های خیلی پیش وجود داشته است. در سال 1950 آلن تورینگ در مقاله ای به وجود آمدن ماشین های هوشمند را پیش بینی کرد، در یک نقل قول از آلن تورینگ در سال 1951 کفته شده است که : حتی اگر می‌توانستیم ماشین ها را فرمان بردار نگه داریم، مثلا با خاموش کردن شان در لحظات استراتژیک، ما بعنوان یک گونه باید خیلی احساس پستی کنیم. همان طور که می‌دانید آلن تورینگ را پدر علم کامپیوتر می‌نامند و از بسیاری از جهات می‌توان آن را پدر علم هوش مصنوعی نیز دانست. با این حال مسئله هوش مصنوعی تا قبل از معرفی شدن ابر کامپیوتر Deep blue توسط IBM در نیمه دوم دهه نود میلادی توجه جهانیان را به خود جلب نکرده بود، این ابر کامپیوتر اولین کامپیوتر و ماشینی بود که توانست در سال 1996 میلادی در یک مسابقه شطرنج گری کاسپاروف قهرمان شطرنج جهان را شکست دهد. سال هاست الگوریتم های هوش مصنوعی در ابر کامپیوتر ها و دیتا سنتر ها استفاده می‌شود ولی حضور هوش مصنوعی در وسایلی که مردم در زندگی روز مره خود استفاده می‌کنند به سال های اخیر بر می گردد.

آیا رباتیک همان هوش مصنوعی است ؟

هوش مصنوعی: علم، دانش، حرفه و کسب و کاری است با وجود اینکه چندین سال است که در خدمت بشر قرار دارد، ولی همچنان در اذهان عموم و حتی بعضی از علاقه مندان به رشته هوش مصنوعی ناشناخته مانده است، جالب است که بدانید که خیلی از افراد، هوش مصنوعی را مترادف با ربات میدانند و ربات هایی در ذهنشان تداعی می شود که قرار است در تمامی امور جای انسان ها را بگیرند و شاید این نوع تفکر برگرفته از فیلم های علمی و تخیلی می باشد، ولی هوش مصنوعی در واقعیت با آنچه که اینگونه تصور می شود متفاوت است، هوش مصنوعی در واقع به تکنولوژی خطاب می شود که قابلیت تفکر و یادگیری دارد و باید این موضوع را هم در نظر گرفت که این قابلیت با نوع تفکر انسانی تفاوت زیادی دارد ولی هوش مصنوعی در صدد است تا از نوع تفکر انسانی تقلید کند.

ربات ها، ماشین هایی هستند که به صورت خودکار یا نیمه خودکار برای انجام یکسری کارها که از قبل برنامه ریزی شده است، ساخته می شوند، در حقیقت رباتیک حوزه ای از علم و تکنولوژی است که با ربات ها سروکار دارد، رباتیک فرایندی است که با طراحی، ساخت و برنامه نویسی ربات های مختلف، مرتبط است و بخشی کوچکی از آن با هوش مصنوعی در ارتباط است و منجر به ساخت ربات هایی می شود که دارای هوش مصنوعی هستند، الگوریتم های هوش مصنوعی دارای یادگیری، حل مسئله، درک زبان محاوره ای و یا استدلال منطقی می باشند، همچینن هوش مصنوعی به تولید برنامه هایی می پردازد که وظایفی را انجام میدهد، که نیازمند هوش انسانی می باشند.

امروزه در دنیا هوش مصنوعی کاربردهای متنوعی در زمینه هوشمند کردن فرایند ها دارد، به طور مثال موتور جستجوی گوگل از هوش مصنوعی برای پیدا کردن نتایج جستجوی کاربران بهره می برد، تا بتواند بهترین نتیجه ممکن را پیدا کند، این موضوع را هم باید در نظر گرفت  که هوش مصنوعی و رباتیک دو علم کاملا مجزا از هم هستند و اصلا به یکدیگر شباهتی ندارند و تنها در برخی از بخش‌ها به منظور هوشمند شدن ربات ‌ها از هوش مصنوعی استفاده می‌شود.

کاربردهای رشته هوش مصنوعی

امروزه هوش مصنوعی کاربردهای بسیار زیادی دارد، شاید بتوان بیش از 50 کاربرد اصلی برای هوش مصنوعی بیان کرد، در زیر چند نمونه از مهم ترن این کاربردهای هوش مصنوعی را بیان می‌کنیم:

تشخیص، شناسایی و دسته بندی اشیا و افراد در عکس ها و ویدیوها

یکی از کاربرهای رشته هوش مصنوعی که سال هاست گوگل از آن استفاده می‌کند تشخیص، شناسایی و دسته بندی اشیا و افراد در عکس ها و ویدیوها با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی است، اگر عکس ها و ویدیوها رمزگذاری نشده باشند که الگوریتم های هوش مصنوعی بتوانند به اطلاعات عکس ها و ویدیوها دسترسی داشته باشند می‌توانند این عکس ها و ویدیوها را در دسته بندی های گوناگون به گونه ای قرار دهند که کاربران با توجه به ویژگی های گوناگونی که بدنبال آن هستند بتوانند براحتی در میان اینها جستجو کنند.

ربات های پاسخ دهنده یا چت بات ها

استفاده از این ربات ها در بخش خدمات به مشتریان رو به افزایش است، این چت بات ها پیام های متنی مشتریان را کاوش می‌کنند و سپس پیام ها مناسب با پیام های مشتریان را به آنها می‌دهند. استخراج نظرات (opinion mining) یا تجزیه و تحلیل احساسات (Sentiment Analysis) این موارد درحوزه هایی مانند بازاریابی، چگونگی تبلیغات انتخاباتی و مواردی از این دست استفاده می‌شود.

الگوریتم هایی که برای جستجو در دنیا وب استفاده می‌شود

سال هاست که شرکت هایی نظیر گوگل، بینگ و ... از این الگوریتم های هوشمند و محرمانه برای جستجو، رنک بندی محتویات درون وب به کاربران استفاده می‌کنند تبدیل گفتار به نوشتار، تبدیل گفتار به نوشتار یکی از موارد مهمی هست که امروز شاهد آن هستیم، تبدیل گفتار به نوشتار با استفاده از یادگیری ماشین صورت می‌گیرد، بعنوان مثال می‌توان از نرم افزار موبایل کیبور گوگل برای این امر نام برد

اتومبیل و پهبادهای خودران

طراحی و نحوه کار اتومبیل های خودران بر اساس هوش مصنوعی و یادگیری ماشین بنا شده است، شرکت تسلا با جدیت تمام در حال تحقیق و سرمایه گذاری بر روی اتومبیل های خودران است. همین طور گوگل و آمازون تحقیقات و سرمایه گذاری های زیادی را بر روی پهبادهای خودران انجام می‌دهند

طراحی لباس و خانه بر اساس سلیقه کاربر، آهنگ سازی، تشخیص چهره، ترمیم تصاویر و بسیاری از کاربردهای دیگر از کاربردهای هوش مصنوعی است

شاخه های هوش مصنوعی

هوش مصنوعی یکی از گرایش های ارشد مهندسی کامپیوتر است، گرایش هوش مصنوعی گرایشی گرایشی بین نرم افزار و سخت افزار است بنابراین دانشجویان ارشد هوش مصنوعی می‌توانند بنا به سلیقه شان جنبه های نرم افزاری و یا جنبه های سخت افزاری این گرایش را دنبال کنند. هدف از گرایش هوش مصنوعی در ارشد بالا بردن قابلیت دانشجویان در زمینه‌های ارائه مناسب اطلاعات، استدلال اتوماتیک، دسته بندی و تصمیم گیری ماشینی، روش‌های یادگیری برای ماشین‌ها، ارائه غیر دقیق اطلاعات و کار با آنها، شبیه سازی پردازش‌های مطرح در موجودات زنده، هوشمند کردن ربات‌ها، پردازش و تحلیل کامپیوتری تصاویر، پردازش و درک زبان و پردازش و شناسائی گفتار می‌باشد. در دوره ارشد هوش مصنوعی دانشجویان با مطالبی چون شبکه‌های عصبی، هوش مصنوعی پیشرفته، تئوری فازی، پردازش تصویر و... آشنا می شوند. از جمله فیلدهایی که در ارشد هوش مصنوعی می‌توانید روی آنها کار کنید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

یادگیری ماشین: یادگیری ماشین(Machine learning) به تنظیم و اکتشاف شیوه‌ها و الگوریتم‌هایی می‌پردازد که بر اساس آن‌ها رایانه‌ها و سامانه‌ها توانایی تعلٌم و یادگیری پیدا می‌کنند.هدف یادگیری ماشین این است که رایانه‌ها و سامانه‌ها بتوانند به تدریج و با افزایش داده‌ها کارایی بهتری در انجام وظیفهٔ مورد نظر پیدا کند. گسترهٔ این وظیفه می‌تواند از تشخیص خودکار چهره با دیدن چند نمونه از چهرهٔ مورد نظر تا فراگیری شیوهٔ گام‌برداری روبات‌های دوپا با دریافت سیگنال پاداش و تنبیه باشد.شما احتمالاً چندین بار در روز از یادگیری ماشین استفاده می‌کنید، حتی بدون آنکه بدانید. هر بار که شما یک جستجوی اینترنتی در گوگل یا بینگ انجام می‌دهید، یادگیری ماشینی انجام می‌شود چراکه نرم‌افزار یادگیری ماشینی آن‌ها چگونگی رتبه‌بندی برای یک صفحه وب را درک کرده‌است. هنگامی که فیس‌بوک یا برنامه عکس  اپل دوستان و تصاویر شما را می‌شناسد، این نیز یادگیری ماشین است.

شبکه های عصبی: فلسفهٔ اصلی شبکهٔ عصبی مصنوعی، مدل کردن ویژگی‌های پردازشی مغز انسان برای تقریب زدن روش‌های معمول محاسباتی با روش پردازش زیستی است. به بیان دیگر، شبکهٔ عصبی مصنوعی روشی است که دانش ارتباط بین چند مجموعهٔ داده را از طریق آموزش فراگرفته و برای استفاده در موارد مشابه ذخیره می‌کند، یک شبکه عصبی مصنوعی، از سه لایهٔ ورودی، خروجی و پردازش تشکیل می‌شود. هر لایه شامل گروهی از سلول‌های عصبی (نورون) است که عموماً با کلیهٔ نورون‌های لایه‌های دیگر در ارتباط هستند، مگر این که کاربر ارتباط بین نورون‌ها را محدود کند؛ ولی نورون‌های هر لایه با سایر نورون‌های همان لایه، ارتباطی ندارند. با استفاده از دانش برنامه‌نویسی رایانه می‌توان ساختار داده‌ای طراحی کرد که همانند یک نورون عمل نماید. سپس با ایجاد شبکه‌ای از این نورون‌های مصنوعی به هم پیوسته، ایجاد یک الگوریتم آموزشی برای شبکه و اعمال این الگوریتم به شبکه آن را آموزش داد.

بینایی ماشین: بینایی ماشینی ( Machine vision ) استفاده از حس گرها برای دریافت سیگنال‌هایی که تشکیل دهنده تصویر یک شی هستند که توسط کامپیوتر یا سایر وسایل پردازش سیگنال برای تفسیر و تحلیل سیگنال‌های دریافت شده از قطعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. Machine vision به عنوان یک ابزار مهندسی در ابزارهای دیجیتال و در شبکه‌های کامپیوتری، برای کنترل ابزارهای صنعتی دیگر از قبیل کنترل بازوهای روبات یا خارج کرد ن تجهیزات معیوب به کار می‌رود. در حقیقت Machine vision شاخه‌ای از علم مهندسی است که به رشته‌های علوم کامپیوتری (Computer science) و علم نورشناسی و مهندسی مکانیک و اتوماسیون صنعتی ارتباط دارد. همانند نیروی انسانی که با چشم کالاها را برای تعیین کیفیت و نوع ساخت آن‌ها بازبینی می‌کنند، Machine vision از دوربین‌های دیجیتال و دوربین‌های هوشمند و نرم‌افزارهای image processing (پردازش تصویر) برای این کار استفاده می‌کند

سیستم های خبره: سیستم‌های خُبره به دسته‌ای خاص از نرم‌افزارهای رایانه‌ای اطلاق می‌شود که در راستای کمک به متخصّصان انسانی یا جایگزینی آنان در زمینه‌های محدود تخصّصی تلاش دارند. چگونگی طراحی دستگاه‌های استدلال گر، برای رسیدن به مجموعه‌ای از تصمیمات منطقی با استفاده از دانشی که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد اساس کار طراحی سامانه‌های خبره (expert systems) است. در حقیقت به واسطه الگوبرداری این سامانه‌ها از نظام منطق و استدلال انسان و نیز یکسان بودن منابع دانش مورد استفاده آن‌ها، پیامد کار یک سامانه خبره می‌تواند تصمیماتی باشد که در حوزه‌ها و قلمروهای گوناگون قابل استفاده، مورد اطمینان و تأثیرگذار هستند. بسیاری بر این باورند که سامانه‌های خبره بیشترین پیشرفت را در «هوش مصنوعی» به وجود آورده‌اند.

پردازش زبان های طبیعی: پردازش زبان‌های طبیعی عبارت است از استفاده از رایانه برای پردازش زبان گفتاری و زبان نوشتاری. بدین معنی که رایانه‌ها را قادر سازیم که گفتار یا نوشتار تولید شده در قالب و ساختار یک زبان طبیعی را تحلیل و درک نموده یا آن را تولید نمایند. در این صورت، با استفاده از آن می‌توان به ترجمهٔ زبان‌ها پرداخت، از صفحات وب و بانک‌های اطلاعاتیِ نوشتاری جهت پاسخ دادن به پرسش‌ها استفاده کرد، یا با دستگاه‌ها، مثلاً برای مشورت گرفتن به گفت‌وگو پرداخت.این‌ها تنها مثال‌هایی از کاربردهای متنوع پردازش زبان‌های طبیعی هستند.

رباتیک: رباتیک شاخه‌ای میان رشته‌ای از مهندسی و علم است که شامل مهندسی مکانیک، مهندسی برق و علوم رایانه و چند رشته دیگر می‌شود . ربوتیک شامل طراحی، ساخت، راه اندازی و استفاده از ربوتها می‌شود، همچنین مانند سیستم‌های رایانه‌ای، کنترل، بازخورد حسگرها و پردازش اطلاعات نیز در این گروه قرار می‌گیرند. این فناوریها استفاده می‌شوند تا ماشین‌ها را به گونه‌ای ارتقا دهند که جایگزین انسان گردند.

پردازش تصویر: پردازش تصویر امروزه بیشتر به موضوع پردازش تصویر دیجیتال گفته می‌شود که شاخه‌ای از دانش رایانه است که با پردازش سیگنال های دیجیتال برداشته شده با دوربین دیجیتال یا اسکن شده توسط اسکنر هستند، سر و کار دارد. پردازش تصاویر دارای دو شاخه عمدهٔ بهبود تصاویر و بینایی ماشین است. بهبود تصاویر دربرگیرندهٔ روش‌هایی چون استفاده از فیلتر محوکننده و افزایش تضاد برای بهتر کردن کیفیت دیداری تصاویر و اطمینان از نمایش درست آن‌ها در محیط مقصد (مانند چاپگر یا نمایشگر رایانه) است، در حالی که بینایی ماشین به روش‌هایی می‌پردازد که به کمک آن‌ها می‌توان معنی و محتوای تصاویر را درک کرد تا از آن‌ها در کارهایی چون رباتیک و محور تصاویر استفاده شود

منطق فازی: شکلی از منطق‌های چندارزشی بوده که در آن مقادیر درستی متغیرها ممکن است هر عدد حقیقی بین 0 و 1 و خود صفر و یک باشد. این منطق به منظور به کارگیری مفهوم درستی جزئی، به طوری که مقادیر آن می تواند بین کاملا درست و کاملا غلط باشد، به کارگیری می شود. اصطلاح منطق فازی اولین بار در پی تنظیم نظریهٔ مجموعه‌های فازی به وسیلهٔ پروفسور لطفی زاده (۱۹۶۵ م) در صحنهٔ محاسبات نو ظاهر شد.واژهٔ فازی به معنای غیردقیق، ناواضح و مبهم (شناور) است.

محاسبات نوین: انجام محاسبات ریاضی بدون عدد و به صورت نمادین

پردازش گفتار: فناوری تشخیص گفتار نرم‌افزاری است که قادر است صوت را به متن تبدیل کند. فناوری تشخیص گفتار به رایانه‌ای که توانایی دریافت صدا را دارد برای مثال به یک میکروفن مجهز است این قابلیت را می‌دهد که صحبت کاربر را متوجه شود٫این فناوری در تبدیل گفتار به متن یا به عنوان جایگزین برای ارتباط با رایانه کاربرد دارد. برقراری ارتباط گفتاری با رایانه‌ها به جای استفاده از صفحه کلید و ماوس یکی از زمینه‌های تحقیقاتی مهم چند دههٔ اخیر است و شرکت‌های بزرگی چون مایکروسافت ٫فیلیپس ٫ ای ال ای تی ٫ ای بی ام ٫سالانه هزینه‌های هنگفتی را برای این منظور پرداخت کرده و می‌کنند.

نظر دانش آموختگان رشته کامپیوتر در مورد گرایش هوش مصنوعی

ما در زیر نظر دانش پژوهان و دانش آموختگان رشته کامپیوتر در مورد اینکه دانشجویان رشته کامپیوتر از بین گرایش های مهندسی کامپیوتر چه گرایشی را برای آینده شغلی و تحصیلی خود انتخاب کنند پرسیده شده است، نظر شما را به پاسخ این عزیزان جلب می کنیم:

نظر دکترحمید رضا فراگردی در این خصوص:

حمید رضا فراگردی دکتری خود را در رشته کامپیوتر در گرایش نرم افزار و در فیلد سیستم‌های زمانبندی بی‌درنگ (Real-Time Systems) از دانشگاه MDH سوئد دریافت کرده است. پروژه دکترا ایشان بورسیه شده توسط شرکت ولوو و ABB سوئد بوده و همچنین در سال 2017 موفق به دریافت بورس محققین جوان اروپا (Hipeac Research Collaboration Grant) شده است. ایشان مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مهندسی کامپیوتر گرایش نرم افزار از دانشکده فنی دانشگاه تهران در حوزه سیستم‌های توزیع شده بی‌درنگ دریافت کرده است. پس از اخذ دکترا, دوره پست دکترا (postdoc) خود را در زمینه پردازش ابری و پردازش مه (Cloud and Edge Computing) در دانشگاه اینسبروک اتریش گذرانده و همچنین به عنوان مدرس در همین دانشگاه مشغول بوده و چندین درس مختلف در دوره کارشناسی و ارشد را تدریس کرده است. از سوابق کاری ایشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد، چند سال به عنوان محقق ارشد در شرکت صاحب نام اریکسون سوئد، بیش از دو سال است که به عنوان مدرس برای دانشجویان کارشناسی ارشد هوش مصنوعی در دانشگاه سلطنتی KTH سوید مشغول بودهT برای اطلاعات بیشتر میتوانید از پیج شخصی ایشان در دانشگاه KTH دیدن کنید.
https://www.kth.se/profile/hrfa

نظر دکتر وحید جانفزا در این خصوص:

وحید جانفزا در حال تحصیل مقطع دکتری در دانشگاه Texas A&M آمریکا هستند، ایشان مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مهندسی کامپیوتر از دانشگاه تهران و در مقطع ارشد روی فیلد طراحی مدارهای تحمل پذیر خطا و همین طور شبکه های روی تراشه کار کرده اند. ایشان پس از فارغ التحصیلی در مقطع ارشد به مدت 5 سال مدیر گروه سخت افزاری یکی از شرکت های بزرگ کامپیوتری دانش بنیان بوده است.

کشورهای پیشرو در هوش مصنوعی

در حال حاضر 45 کشور از استراتژی خود در حوزه هوش مصنوعی پرده برداشته اند و برخی از مجامع و اتحادیه‌های بین‌المللی از جمله اتحادیه اروپا نیز به تدوین استراتژی در زمینه هوش مصنوعی پرداخته اند، الگوریتم‌های هوش مصنوعی با سرعت زیادی در حال تغییر و تحول هستند و به همین دلیل دولت‌های مختلف به تدوین برنامه‌های جامع هوش مصنوعی روی آورده اند، کشورهای جهان درصدد استفاده از هوش مصنوعی برای بهبود خدمات عمومی، کارآیی در اقتصاد و بهبود شرایط کار برای نیروی کار هستند، پتانسیل‌های این فناوری باعث شده تا دولت‌های آینده نگر در سراسر دنیا به فکر تدوین استراتژی‌های ملی هوش مصنوعی باشند.

گفتنی است بر اساس آمار منتشر شده از سال 2016 ، 45 کشور اقدام به تهیه استراتژی برای پژوهش های هوش مصنوعی کرده اند و رویکرد هر دولت در پیگیری اجرایی سیاست ‌های تدوینی خود تا حدودی متفاوت است، اما به طور کلی تحقیق و توسعه، پژوهش در دانشگاه ها، انتقال فناوری، تقویت نیروی انسانی، آموزش و بهبود زیرساخت‌ های دیجیتال و تقویت شرکت‌های متاثر از هوش مصنوعی از محور های مشترک سیاست گزاری این کشور ها در حوزه هوش مصنوعی می باشد، به طور مثال کشورهایی مثل: چین و هند در صدر جدول سریعترین رشد های تحقیقاتی حوزه هوش مصنوعی قرار دارند و همچنین کشورهایی مثل: فرانسه و آمریکا کشور های پیشرو از نظر تعداد استناد به مقالات هستند و کشوری مثل نیوزلند نیز در حال فاصله گرفتن از اقتصاد کشاورزی و حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال است و وضعیت این کشور نیز از لحاظ کیفیت مقالات در وضعیت قابل قبولی قرار دارد، شایان ذکر است از همین نظر نرخ رشد ایران در استناد به مقالات علمی در حال فاصله گرفتن از کشورهای هم رده از جمله ترکیه و نزدیک شدن به کشورهای پیش‌رو است.

در عکس زیر می‌توانید 50 کشور برتر و پیشرو در زمینه تحقیقات هوش مصنوعی در سال 2020 را مشاهده کنید

اگر بخواهیم از نظر تعداد مقالات مقایسه و بررسی در زمینه هوش مصنوعی داشته باشیم، در حال حاضر آمریکا به لحاظ تعداد مقالات منتشر شده در جایگاه اول جهان قرار دارد و پس از آن چین، آلمان، انگلیس، فرانسه و اسپانیا قرار دارند

جایگاه هوش مصنوعی ایران در جهان

اگر به عکسی که در بالا قرار داده شده است توجه کنید متوجه خواهد شد که ایران در سال 2020 رده 33 ام کشورهای دنیا در زمینه هوش مصنوعی قرار گرفته است. طبق گزارش سایت معتبر Elsevie اتحادیه اروپا در نظر دارد تحقیقات گسترده ای در ارتباط با هوش مصنوعی انجام دهد و برای همین منظور بودجه کلانی نیز در نظر گرفته است تا فاصله خود را با کشورهای پیشرو در حوزه تحقیقات هوش مصنوعی کاهش دهد، همچنین در همین گزارشات منتشر شده، بسیاری از کارشناسان بر این عقیده هستند که چین تا سال 2030 میلادی به اولین کشور در زمینه تحقیقات بنیادی در حوزه هوش مصنوعی تبدیل خواهد شد، آنها همچنین عنوان کرده اند که ایران نیز تا سال 2030 میلادی به جمع 10 کشور برتر جهان در حوزه تحقیقات هوش مصنوعی خواهد پیوست.

بررسی بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران و خارج از کشور

ماهمه ما به یاد داریم که در دوران کودکی وقتی از ما می پرسیدند دوست داری در آینده چِکاره شوی؟ پاسخ اغلب ما مشخص بود، به طور مثال میگفتیم خلبان، اما بی خبر از اینکه در آینده‌ای نه چندان دور، روزی خلبانی وجود نخواهد داشت و می‌بینیم که امروزه شاهد پهبادهایی هستیم که بدون سرنشین میتوانند هزاران کیلومتر را بپیمایند و قطعا در آینده شاهد هواپیماهایی خواهیم بود که یا نیازی به خلبان نخواهند داشت، یا یک نیاز حداقلی به خلبان خواهند داشت. هوش مصنوعی در حال برهم زدن همه معادلاتی است که شاید کمتر کسی سالهای گذشته حتی تصور آن را میکرد، هوش مصنوعی، از خرید و فروش سهام گرفته تا صنایع خودروسازی و ... ، نقش فرصت آفرین و تاریخ ساز خود را در کسب و کار اعمال کرده و روز به روز تاثیرات آن ها بر سبک زندگی دیجیتالی ما بیشتر به چشم می آید.

در سالیان گذشته اگر شخصی سعی داشت درآمد بالا و یا جایگاه اجتماعی درخور احترامی داشته باشد چاره‌ای نداشت جز اینکه سعی میکرد روزی رئیس بانک، پزشک، استاد دانشگاه یا ... شود، یا این که چهره مشهوری در عرصه هنر یا ورزش قهرمانی شود. اما امروزه و در عصر آی تی همه چیز عوض شده و شغل‌ها و استارتاپ‌های فوق العاده‌ای ایجاد شده اند که دنیا را تحت شعاع قرار داده‌اند.، اگر به 10 شرکت برتر دنیا نگاه کنید متوجه خواهید شد که اکثر آنها در حوزه کامپیوتر و it فعالیت دارند؛ شرکت‌هایی نظیر گوگل، ماکروسافت، اپل، فیس بوک، توئیتر، اینستاگرام، اچ پی، اینتل و ....، حال با گذشت سال ها و یکه تازی حوزه های مرتبط با آی تی، هوش مصنوعی به عنوان یکی از پرطرفدارترین شاخه های رشته کامپیوتر در سطح دنیا مطرح شده و به حدی پرطرفدار شده است که عده ای بر این باورند که آینده دنیا در دستان هوش مصنوعی است.

بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران

در هوش مصنوعی هرچند در ایران دقیقا به موازات دنیا گام برداشته نمی‌شود ولی این نکته نیز حائز اهمیت است که گستره وسیع هوش مصنوعی در کشورمان همچنان بی وقفه در حال پیشرفت در حوزه های گوناگون می باشد، بسیاری از اساتید دانشگاه‌های برتر که در گروه‌ها و گرایش‌های نرم افزار، معماری کامپیوتر، شبکه‌ و سایر گرایش‌های مهندسی کامپیوتر مشغول به تدریس و کار می‌باشند به سمت فیلدهای هوش مصنوعی متمایل شده‌اند که این موضوع باعث گسترش هوش مصنوعی در تمامی گرایش‌های مهندسی کامپیوتر شده ست، همچنین بسیاری از شرکت‌ها و مراکز دانش بنیان با گسترش کسب و کارهای آنلاین و تجارت‌های مبتنی بر داده در کشورمان باعث شده‌اند نیاز به استخراج داده و تفسیر داده‌ها بیشتر شده و در آینده نیز میزان این نیازمندی افزایش خواهد یافت، در مجموع به موازات توسعه‌هایی که در جهان در حیطه هوش مصنوعی اتفاق افتاده، نیاز به کارشناسان هوش مصنوعی نیز بیشتر شده، در ایران نیز با کمی تاخیر، این احساس نیاز به متخصصین هوش مصنوعی در آینده بیشتر وجود خواهد داشت و قطعا بازار کار هوش مصنوعی در ایران بیشتر از چیزی که هم اکنون وجود دارد خواهد شد.

در ادامه صحبت‌های بالا اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران داشته باشیم باید این بازار کار را از دو منظر بررسی کرد:

1. بازار کار ارائه شده توسط دولت و شرکت‌های دولتی: در ایران معمولا سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی با کمی تاخیر نسبت به شرکت‌های خصوصی از فیلدها و تکنولوژی‌های روز استفاده می‌کنند، فیلد هوش مصنوعی نیز از این قاعده مستثنی نیست و در حال حاضر شرکت های دولتی محدودی وجود دارند که از فارغ التحصیلان و متخصصان هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، اما با توجه به گسترده شدن هوش مصنوعی در دنیا مسلما بازار کار هوش مصنوعی در ایران هم روز به روز بیشتر خواهد شد و دیر یا زود گرایش شرکت‌های دولتی به سمت هوش مصنوعی اجتناب ناپذیر خواهد بود.
   
2. بازار کار ارائه شده توسط دولت و شرکت‌های خصوصی: از طرف دیگر شرکت های خصوصی سخت به دنبال جذب فارغ التحصیلان این رشته با حقوق و مزایای بسیار عالی هستند و حتی بسیاری از شرکت‌های خصوصی به دنبال خدمت گرفتن دانشجویان در حال تحصیل این رشته در دانشگاه‌های تاپی نظیر تهران، شریف و امیرکبیر می باشند، هر چند از سخنان دانشجویان هوش مصنوعی دانشگاه های برتر این طور برمی‌آید که شرایط اشتغال و پژوهش رشته هوش مصنوعی نسبت به سایر رشته‌ها وضعیت بهتری دارد، اما صرف‌ نظر از نقش حمایتی دولت‌ها، تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه می‌تواند عامل مهمی جهت بهبود وضعیت پژوهش و تامین سخت‌افزارهای مورد نیاز این رشته باشد.

توجه به این نکته نیز خالی از لطف نیست که بسیاری از فارغ التحصیلان هوش مصنوعی دانشگاه‌های تاپ بصورت فریلنسر و ریموت توسط شرکت‌ها و استارتاپ‌های خارجی جذب پروژه‌های هوش مصنوعی در سطح بین المللی شده اند و از داخل کشور و بصورت آنلاین تمامی وظایفی که به آنها محول می‌شود را انجام می‌دهند، این افراد به واسطه درآمد دلاری و بسیار بالا که از طریق کار بر روی پروژه‌های هوش مصنوعی نصیبشان می‌شود تمام انرژی و تمرکز خود را در جهت پیشبرد کار محول شده به آنها به کار می‌بندند. توجه کنید که گرایش هوش مصنوعی، یکی از گرایش های مقطع ارشد مهندسی کامپیوتر است و برای قبولی در این گرایش، متقاضیان باید در کنکور ارشد مهندسی کامپیوتر شرکت کنند و سپس گرایش هوش مصنوعی را برای مقطع ارشد خود برگزینند.

بازار کار رشته هوش مصنوعی در خارج از کشور

 در دنیا شرکت هایی همچون گوگل، فیسبوک، اپل، آمازون درحال ارائه دستمزدهای نجومی به فارغ التحصیلانی هستند که قادر به فعالیت خلاقانه در حوزه هوش مصنوعی بوده و یا حتی شرکت های حسابداری و یا حسابرسی مثل PWC  که در انگلیس مستقر هست نیز از دانش آموختگان هوش مصنوعی بهره می برند، همچنین شرکت هایی در سراسر دنیا برای حوزه های مختلف سلامت دیجیتال، سامانه و سیستم های هوشمند سازمانی، اتوماسیون و خودکار سازی فرآیند ها، شبیه سازی و رشته های گرایش پزشکی یا مهندسی و… اعلام آمادگی می کنند، در کشورهای دنیا بلافاصله پس از تاییدنبوغ افراد در زمینه شبکه عصبی و یادگیری عمیق به واسطه شرکت های شتابدهنده استارتاپ های هوش مصنوعی به سرمایه گذاران معرفی شده و با درآمد های نجومی مشغول به کار میشوند.

شاید گفته این نکته که فارغ التحصیلان مقطع دکترا در دنیا در رشته هوش مصنوعی سالانه میتوانند بیش از 300 هزار دلار درآمد داشته باشند و باید به خاطر سپرد که مبحث هوش مصنوعی منحصر به صنعت فناوری نمی باشد و حتی بانک ها، صنعت خودرو سازی، داروسازی و... را نیز شامل می شود، باید این موضوع را هم یادآور شد که تمامی شرکت هایی که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت دارند مجبورند از میان افراد بسیار محدودی نیروی مد نظر خود را انتخاب نمایند و این بدین معنی است که تقاضا بسیار بالا و رو به رشد ولی عرضه پایین است و این خبری بسیار خوب برای علاقه مندان به رشته هوش مصنوعی می باشد.

طبق پیش بینی محققان ارزش کسب و کار هوش مصنوعی در دنیا در سال 2022  چیزی بالغ بر 3.9 تریلیون دلار خواهد بود، همچنین بر اساس داده های وب سایت کاریابی indeed، بیشترین درآمد در رشته هوش مصنوعی مرتبط با مهندسی یادگیری ماشین می باشد، این عدد در حالی رقم خورده است که در سال قبل میلادی میانگین حقوق متخصصین یادگیری ماشین در حوزه هوش مصنوعی رتبه سوم را داشته است و این اعداد و ارقام در سالهای قبل تر هم بیشتر از پیشبینی ظاهر شده بودند به طور مثال در سال 2018، 5.8 درصد بیشتر از حد انتظار میزان درآمد این حوزه رشد داشته است، شایان ذکر است که مهندس داده 127 هزار دلار، مهندس بینایی کامپیوتر 126 هزار دلار، معمار انبار داده 125 هزار دلار و مهندس الگوریتم با 109 هزار دلار بیشتر درآمد های رشته هوش مصنوعی را به خود اختصاص داده اند.

طبق بررسی ها متخصصین یادگیری عمیق از پر تقاضاترین حرفه در رشته هوش مصنوعی تلقی می شود این موضوع از این بابت قابل تامل است که مهندسی یادگیری عمیق حتی در یکی دو سال گذشته حتی در لیست مشاغل این رشته دیده نمی شده است، لازم به ذکر است که مهندسی یادگیری عمیق زیر مجموعه یادگیری ماشین می باشد و در کشورهای پیشرفته تقاضا برای مهندسی یادگیری عمیق در مباحثی از قبیل سیستم های تشخیص جهره، رباتیک پیشرفته و رانندگی خودکار بسیار بالا می باشد و بر اساس مک کنزی یکی از موسسات پیش بنی جهانی یادگیری عمیق می تواند بین 3.5 تا 5.8 تریلیون دلار در سال ارزش افزوده داشته باشد.

اگر بخواهیم یک رتبه بندی برای زیر رشته های هوش مصنوعی که هم از پرتقاضاترین و هم از پردرآمد ترین های هوش مصنوعی هستند به ترتیب می توان یادگیری ماشینی، یادگیری عمیق، دانشمند ارشد داده، مهندسی بینایی کامپیوتر و دانشمند داده به ترتیب رتبه های اول تا پنجم را به خود اختصاص داده اند.

قابل ذکر است که تا سال 2020 چیزی بالغ بر 130 میلیون شغل جدید به واسطه هوش مصنوعی ایجاد شده است و همچنین 75 میلیون شغل جدید جایگزین شغل های قدیمی شده و این تقاضا و نیاز بازار کار به صورت چشم گیری در حال افزایش است به گونه ای که طبق نظرسنجی نیمی از سازمانی های عضو Global 2000  بر این عقیده هستند که نیروی انسانی بیشتری به ویژه در رشته هوش مصنوعی نیاز به بکارگیری دارند و از نیمی دیگر از سازمان های عضو آن حدود 10 درصد آن ها بدلیل ظهور فن آوری های جدید در حال تعطیلی کسب و کارشان هستند و 35 درصد نیز اعلام کرده اند که هوش مصنوعی تغییری در نیاز منابع انسانی آنها ایجاد نکرده است.

معرفی گرایش ارشد رشته هوش مصنوعی

همان طور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، هوش مصنوعی یکی از گرایش‌های مقطع ارشد مهندسی کامپیوتر است و بنابراین افرادی که به دنبال قبولی در این گرایش هستند باید در کنکور ارشد مهندسی کامپیوتر شرکت کنند و سپس گرایش هوش مصنوعی را برای مقطع خود انتخاب کنند. با توجه به اینکه اکثر دانشجویان رشته‌های مختلف به اهمیت و ارزش هوش مصنوعی پی برده‌اند، در سال‌های اخیر دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته‌های دیگری به جز رشته کامپیوتر نیز اقبال زیادی برای شرکت در کنکور ارشد کامپیوتر و قبولی در گرایش هوش مصنوعی کرده‌اند، به همین علت قبولی در گرایش هوش مصنوعی در دانشگاه‌های تاپ کشور از سایر گرایش‌های مهندسی کامپیوتر در مقطع ارشد سخت‌تر شده است، البته بهانه تراشی برای اینکه راه یابی به دانشگاه های برتر این رشته در مقطع کارشناسی ارشد سخت و غیرممکن می باشد پذیرفته نیست، چرا که خیلی از افرادی که حتی دوره کارشناسی خود را در دانشگاه های غیرانتفاعی، آزاد، پیام نور گذرانده اند و حتی رشته لیسانس آنها کامپیوتر نبوده است، با برنامه ریزی هوشمندانه، پشتکار و تلاشی که از خود داشته اند هم اکنون در بهترین دانشگاه های کشور در حال تحصیل در رشته هوش مصنوعی هستند، با بررسی رتبه های برتر این رشته در سایت کنکور کامپیوتر می توانید شاهد این اتفاق باشید.

کارشناسی ارشد هوش مصنوعی دوره ای مشتمل بر دروس نظری و عملی و تحقیقاتی در زمینه هوشمند‌ سازی کامپیوترها و سیستم های مبتنی بر کامپیوتر می‌باشد. تحقق این هدف با الهام از ویژگی‌های موجودات زنده و بالاخص انسان پیگیری می‌شود. لذا ایجاد قابلیت های تحلیل اطلاعات، استدلال، یادگیری و رفتار هوشمندانه، حس بینایی، درک و تولید زبان و گفتار در کامپیوترها از اهداف این رشته می‌باشد. در دوره ارشد هوش مصنوعی دانشجویان با مطالبی چون شبکه‌های عصبی، هوش مصنوعی پیشرفته، تئوری فازی و... آشنا می شوند. برای مطالعه بسیار کامل تر در مورد ارشد هوش مصنوعی به صفحه معرفی ارشد هوش مصنوعی مراجعه کنید

فیلم معرفی رشته هوش مصنوعی در مقطع ارشد

در فیلم زیر دکتر علی محمد حسین رهبان بهمراه برخی از دانشجویان دانشگاه شریف به معرفی گرایش هوش مصنوعی پرداخته اند، محمد‌حسین رهبان یکی از استادیاران دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه شریف است. زمینه اصلی تحقیقاتی ایشان شامل یادگیری ماشین خصمانه و تفسیرپذیر، یادگیری متغیرهای نهان، و زیست‌شناسی محاسباتی است. به خصوص، ایشان اخیرا به تحقیق در زمینه کاربرد یادگیری ماشین در آنالیز داده سنجه‌های زیست‌شناسی توان بالا مبتنی بر تصویر مشغول شده‌اند. تحقیقات ایشان در دوره پسادکترا در موسسه برود مرتبط با هاروارد و ام آی تی، منجر به کشف ارتباط بین مکانیزم‌های دخیل در سرطان، و داروهایی که این مکانیزم‌ها را کنترل می‌کنند شده‌است.

ظرفیت مقطع ارشد هوش مصنوعی در دانشگاه های دولتی کشور در سال 1400 و مقایسه آن با سال 99

در عکس زیر ظرفیت دوره های روزانه و شبانه تمامی دانشگاه های دولتی کشور در گرایش هوش مصنوعی در مقطع ارشد و در سال 1400 بررسی شده است، همچنین می‌توانید ظرفیت هر دانشگاه در سال 99 را با سال 1400 مقایسه کنید.

ظرفیت هوش مصنوعی در مقطع ارشد

در دوره ارشد هوش مصنوعی چند واحد باید سپری کنید؟

دانشجو در رشته ارشد هوش مصنوعی باید 32 واحد بگذراند که واحدها به طریق زیر است:

24 واحد درسی 2 واحد سمینار 6 واحد پایان نامه. دانشجویان ارشد هوش مصنوعی باید 24 واحد درسی را از جدول درس های گروه 1 ، 2 و 3 انتخاب کنند (این جداول و گروه ها در جدول زیر و همین طور در فایل پی دی اف پیوست شده در اختیارتان قرار گذاشته شده).

توجه: درس‌های موجود در جداول درسی گروه 1، 2 و 3 می‌توانند با توجه به نظر استادان صاحب نظر در هر دانشگاه تا مقدار معینی که به دانشگاه مربوطه اجازه داده می‌شود تغییر کنند.
اخذ واحد درسی برای دوره کارشناسی ارشد هوش مصنوعی علاوه بر الزام مطابقت با جداول دروس ارائه شده، باید مطابق بند‌های زیر نیز باشد:
1) در دوره کارشناسی ارشد هوش مصنوعی در صورت تایید استاد راهنما و دانشکده، دانشجو می‌تواند حداکثر یک درس خود را از سایر گرایشهای مهندسی کامپیوتر یا سایر رشته ها اخذ نماید.
2) در دوره های کارشناسی ارشد آموزش محور هوش مصنوعی، دانشجو موظف است درس سمینار را بگذراند و معادل تعداد واحد پایان نامه (6 واحد)، درس از گرایش مربوط به خود اخذ نماید.

دروس ارشد هوش مصنوعی

برای مشاهده توضیحات تکمیلی در مورد گرايش هوش مصنوعی در ارشد و آشنایی با هر یک از دروس ارشد هوش مصنوعی می‌توانید پی دی اف زیر را دانلود کنید :

〈〈 دانلود فایل جزئیات واحدهای گرایش ارشد هوش مصنوعی 〉〉