رم کامپیوتر چیست؟ رم کجاست؟ معرفی انواع رم (RAM) کامپیوتر

حافظه رم به انگلیسی (RAM : Random Access Memory) یک حافظه با سرعت و با دسترسی تصادفی هست که توانایی نگهداری و انتقال اطلاعات با سرعت بالا را دارد. رم اطلاعات روی سیستم را به صورت موقت ذخیره می‌کند و یکی از تفاوت‌هایش با هاردها این است که دسترسی به اطلاعات در رم بسیار سریع است در صورتی که در هارد این اتفاق به کندی انجام می‌گیرد. اما از آنجایی که رم‌ها اطلاعات را به صورت موقت ذخیره می‌کنند، ناپایدار هستند و با خاموش شدن سیستم اطلاعات RAM هم پاک می‌شود. پس نتیجه می‌گیریم حافظه رم‌ کوتاه مدت است.

حال ما برای رفع این مشکل به هارد درایوها نیاز داریم تا بتوانیم اطلاعات مورد نیاز خود را در آن‌ ذخیره کنیم، البته ناگفته نماند که باید این کار را قبل از خاموش شدن سیستم انجام بدهیم و اطلاعاتمان را ذخیره کنیم. با همه‌ی این‌ها ویژگی خاص RAMها باعث می‌شود که CPU مجبور به بررسی ذخیره سازهای کندتر از جمله SSD و هارد درایو نباشد و در واقع رم بین CPU که کارش را با سرعت بالا انجام می‌دهد و هارد درایو که سرعتش پایین هست تعادل ایجاد می‌کند. افزایش حجم رم سبب می‌شود CPU کمتر از حافظه خارجی و دستگاه‌های ذخیره ساز اطلاعات را بخواند و همین امر موجب افزایش سرعت و عملکرد سیستم شما می‌شود. همچنین برای کاهش توان حرارتی سعی می‌شود رم در نزدیکترین مکان ممکن به CPU قرار بگیرد.

انواع رم کامپیوتر

به صورت کلی ما دو نوع حافظه رم داریم:

1. رم ایستا یا استاتیک (SRAM)
2. رم پویا یا داینامیک (DRAM)

رم استاتیک یا SRAM 

اول از همه بیایید به این موضوع بپردازیم که چرا به این حافظه استاتیک می‌گویند، دلیل این امر این است که حافظه ذخیره شده‌ی رم استاتیک برخلاف رم پویا یا داینامیک نیاز به رفرش دائمی ندارد و حافظه‌ی رم‌ها SRAM بسیار پایین هست ( برای همین آنرا به حافظه‌ی فرار هم می‌شناسند). اما رم‌های SRAM  برای اینکه کار کنند نیازمند جریان مستقیم برق هستند. SRAMها از 4 تا 6 ترانزیستور بهره می‌برند و سرعت دسترسی آنها بسیار بالاتر از DRAM‌ها است. موضوع دیگر در مورد SRAMها این است که از آنها برای ساخت حافظه کش هم استفاده می‌کنند.

رم داینامیک یا DRAM

DRAMها از تعداد زیادی سلول حافظه تشکیل شده‌اند که هرکدام از این سلول‌ها از یک خازن و یک ترانزیستور ساخته شده‌اند. DRAMها را معمولا به عنوان حافظه‌ی اصلی کامپیوتر می‌شناسند ، همچنین ظرفیت داینامیک رم‌ها بسیار بالاتر از رم‌های استاتیک است برای همین بسیار مورد توجه بوده است و پیشرفت‌های زیادی را به‌همراه داشته است. DRAMها لازم است که به صورت پیوسته شارژ شوند همچنین آنها نسبت به SRAMها ارزان‌تر هستند.

انواع DRAM

1. رم داینامیک با ضریب همگام‌سازی داده تکی (SDR SDRAM)
2. رم داینامیک با ضریب همگام‌سازی داده دوگانه (ِDDR SDRAM، DDR2، DDR3،DDR4)
3. رم داینامیک با ضریب همگام‌سازی داده دوگانه گرافیکی (GDDR SDRAM، GDDR2، GDDR3، GDDR4، GDDR5)

SDR SDRAM (حاصل ارتقا DRAM)

این مدل رم، رم داینامیک همگام شده هست یعنی در نتیجه ارتقا DRAMهاست که سبب همگام شدن حافظه رم با فرکانس CPU شده است که در نتیجه این اتفاق رم قبل از پاسخ دادن به داده‌های ورودی منتظر سیگنال CPU می‌ماند. اما DRAM همگام نیست و سریع به داده‌های ورودی پاسخ می‌دهد. زمانی که  RAM و CPU همگام هستند CPU  می‌تواند پروسه‌هایی که با هم دیگر در تداخل هستند را به صورت موازی پیش ببرد که این عمل را Pipelining می‌گویند ( توانایی دریافت دستورات جدید را قبل از این که دستورات قبلی حل بشود را پایپ لاینینگ می‌گویند که باعث تکمیل دستورالعمل‌های بیشتر در لحظه می‌شود).

DDR SDRAM

سرعت این رم با وجود شباهت‌هایش با SDRAMها اما 2 برابر آن است یعنی در هر سیکل دو دستور را اجرا می‌کند. DDR  و SDR با وجود عملکردهای شبیه به هم اما از لحاظ ظاهری باهم دیگر متفاوت هستند و البته DDR  نسبت به مدل قبلی خودش مصرف برق کمتری دارد. DDR2 نسبت به DDR ارتقا یافته است یعنی هم کلاک رم آن بالاتر از DDR هست و هم سرعتش از قبلی بیشتر است در واقع فرکانس DDR2 ، 533  مگاهرتز هست ولی DDR ، 200 مگاهرتز است و البته هرچی مدل پیشرفت بیشتری می‌کند هم سرعتش بیشتر می‌شود و هم مصرف برق آن نسبت به مدل قبلیش پایین‌تر می‌آید، این یعنی DDR3 نسبت به DDR2 سریعتر و DDR4 از DDR3 سریعتر و با مصرف برق کمتر نسبت به نسل‌های قبلی است. نسل‌های مختلف چون تعداد پین‌ها و ولتاژ آنها با هم دیگر متفاوت هست در نتیجه با هم تطبیق پیدا نمی‌کنند.

RDRAM

RDRAM سرعت بسیار بالایی در انتقال داده دارد که این سرعت را با کمک یک باس حافظه CPU بدست می‌آورد. درسال‌های 2000 از آن برای کارت گرافیکی استفاده می‌کردند.

حافظه کش

حافظه کش یک حافظه‌ی خیلی پرسرعت است که از نوع SRAM است و برای این به وجود آمده است که بتواند از تاخیر زمانی‌ که بین رم و پردازنده هست جلوگیری کند. اگر بخواهیم نگاه کوتاهی به تاریخچه‌ی این رم بیندازیم باید گفت که این حافظه تقریبا از سال 1980 داخل پردازنده است. می‌شود گفت که کش حافظه‌ای با اندازه‌ی کوچک با سرعت بالا و البته نسبت به رم هزینه‌ی بیشتری دارد که البته قسمتی از اطلاعات مهم که در رم هست را در داخل خود ذخیره می‌کند تا پردازنده بتواند خیلی سریع به آن دسته از اطلاعات دست پیدا کند.

وظیفه‌ رم چیست؟

شاید این جمله به تنهایی پاسخ سوال وظیفه‌ی رم چیست باشد، در واقع وظیفه‌ی رم این است که بین پردازنده و سایر قسمت‌های سیستم مثل کارت گرافیک و هارد درایو ارتباط سریع برقرار کند. از آنجایی که کامپیوتر باید حجم زیادی از اطلاعات و داده‌ها را در زمان بسیار کوتاهی در واحد زمان پردازش کند پس نیازمند یک حافظه ی موقت جهت فراخوانی اطلاعات و ذخیره‌سازی سریع آنها است، در نتیجه رم این کار را برای کامپیوتر انجام می‌دهد. البته از آنجایی که پیش‌تر گفتیم رم یک حافظه موقت است و با قطع شدن جریان برق اطلاعات رم هم پاک می‌شود.

زمان‌بندی (Timing) رم چیست؟

تایمینگ رم یا زمان بندی رم جز مباحث سخت ‌افزاری هست که شاید برای خیلی از افراد مهم نباشد اما برای دانشجوهای الکترونیک و کامپیوتر می‌تواند درک عمیق‌تری در زمینه‌ی سخت افزاری و  طراحی مدارهای دیجیتال ایجاد کند، بنابراین در این قسمت یک نگاه کلی به این مبحث می‌اندازیم.

از آنجایی که رم یکی از اجزای مهم هر سیستم است اگر به ماژول رمی که در سیستم کامپیوترتان هست نگاهی بیندازید متوجه می‌شوید که تعدادی عدد پشت سرهم و با خط فاصله قرار دارد به عنوان مثال 9-9-9-24 یا اگر اعدادی هم ندیدید پس عددی با CL وجود دارد که آن را می‌بینید مثلا CL7 که به اینها تایمینگ‌ رم می‌گویند. اما نقش این اعداد چیست؟

اگر با مبحث درس مدار منطقیآموزش مدار منطقی به زبان ساده - بررسی مدار منطقی و انواع آنامروزه درک صحیحی از مدارهای منطقی برای هر مهندس برق و کامپیوتر ضروری است. این مدارها عنصر اصلی کامپیوترها و بسیاری از وسایل الکترونیکی اطراف ما هستند، در این صفحه به بررسی و آموزش مدار منطقی پرداخته شده است در دوره‌ی کارشناسی آشنا باشید احتمالا این مباحث را بهتر متوجه می‌شوید، تمام دستورالعمل‌ها در قطعات الکترونیکی پیشرفته منطبق بر کلاک پالس تنظیم می‌شوند. مثلا در یک کلاک ممکن است یک اتفاق بیفتد و ممکن است اتفاق دیگری چندین کلاک طول بکشد. البته این را در نظر داشته باشید که در هر کلاک ممکن است یک یا چند اتفاق رخ بدهد و مابقی اتفاقات در کلاک بعدی صورت بگیرد. حال با توجه به این توضیحات تایمینگ رم یعنی آن مدت زمانی (کلاک پالس‌هایی) که زمان می‌برد تا یک داده در حافظه رم فراخوانی شود.

هر کدام از اعداد تایمینگ رم نشان دهنده چه چیزی هستند؟

بالاتر به این موضوع اشاره کردیم که روی ماژول رم‌ها 4 عدد در کنار هم نوشته شده‌اند مثل 9-9-9-24 که این عدد به این صورت است : CL-tRCD-tRP-tRAS-CMD

(CAS Latency) CL

CL یکی از مهم‌ترین پارامترها در Timing RAM است و برای همین اکثر مواقع آن را به تنهایی می‌بینید. این عبارت ساده شده‌ی عبارت Column Address Strobe Latency است و به ما نشان می‌دهد که چقدر زمان می‌برد تا رم به آن دستوری که از CPU می‌رسد جواب بدهد.

tRCD

tRCD ساده شده‌ی عبارت Row Address to Column Address Delay است. فاصله بین سطر RAS و ستون CAS را در نظر بگیرید برای بهتر متوجه شدن این موضوع، فضایی که رم در داخل خود برای ذخیره کردن اطلاعات را دارد به صورت یک جدول ماتریس در نظر بگیرید، حال آن  زمانی که هدر می‌رود تا اطلاعات در این سطر و ستون‌ها ذخیره شود را tRCD می‌گویند.

tRP

tRP ساده شده‌ی عبارت RAS Precharge است. می‌دانیم که در هر فرایند یک سری دستورات انجام می‌شود، به تاخیری که هنگام اجرا شدن یک دستور تا دستور بعدی رخ می‌دهد tRP می‌گویند.

tRAS

tRAS ساده شده‌ی عبارت Row Address Strobe است. به زمانی که لازم است تا رم بتواند دوباره در خانه‌‍‌ها دستورات خواندن ونوشتن خود را قرار دهد.

CMD

این عبارت ساده شده‌ی Command Rate است اما در بیشتر مواقع از این عبارت استفاده نمی‌شود در نتیجه حذف می‌گردد. این عبارت به ما تعداد کلاک‌هایی که یک دستور توانایی نگه داشتن آن را دارد نشان می‌دهد.

باس رم چیست و چه کاربردی دارد؟

در هر سیستم باس‌های گوناگونی هست که وظیفه‌ی آنها این است تا بین اجزای مختلف ارتباط برقرار کنند. باس پهنای باندی است که آدرس‌ها، سیگنال‌های کنترلی، داده‌ها(سیگنالهای اطلاعات) را با هم مرتبط می‌کند. هر قدر که تعداد باندهای ارتباطی زیادتر باشد سرعت ارائه‌ هم بالاتر می‌رود.

باس کامپیوتر به دو بخش خارجی و داخلی قسمت می‌شوند:

• باس خارجی برای اتصال‌های خارجی مثل پرینتر و غیره هستند (درگاه‌های الکترونیکی)
• باس داخلی هم همانطور که از نامش پیداست برای اتصال‌های داخل سیستم استفاده می‌شود.

باس رم نمونه‌ای از باس داخلی است که بین CPU و حافظه رم ارتباط برقرار می‌کند.

سرعت رم چیست؟

فرکانس از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار بر روی کارایی و سرعت رم می‌باشد اما تنها دلیل آن نیست. عوامل گوناگونی در سرعت رم تاثیر دارند از جمله اینکه رم تک کاناله باشد یا دو کاناله، این که رم یک خنک کننده‌ی مناسب داشته باشد و حتی ظرفیت حافظه هم در افزایش سرعت سیستم تاثیر گذار هستند، همچنین نسل رم هم روی سرعت آن تاثیر دارد و در واقع از عوامل مهم است. پس یادمان باشد برای افزایش سرعت سیستم‌مان به پارامترهای مختلف هم نگاهی بیندازیم و تاثیر آن را بر روی افزایش سرعت سیستم‌مان بسنجیم تا سیستمی با سرعت بالاتر و کارایی بهتر متناسب با کارهایمان داشته باشیم.

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم تا به نکات مهم در مورد رم کامپیوتر بپردازیم و از جهت‌های مختلف آن را بررسی کردیم در مورد رم کامپیوتر،انواع آن ، وظایف رم و سایر موارد دیگر پرداختیم.

مطالب مرتبط

همه مقالات

جزوه معماری کامپیوتر

برنامه نویسی آی سی چیست و چطور می توان برای IC برنامه نوشت؟

تراشه یا IC در کامپیوتر چیست و آی سی ها چه وظایفی دارند؟

سیستم عامل کامپیوترهای کوانتومی