پذیرش و قبولی در مقطع کارشناسی ارشد، هر ساله هدف داوطلبان زیادی است که هر یک می‌کوشند آینده بهتری برای خود رقم بزنند. در این میان، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تدابیری برای شناسایی و حمایت از استعدادهای درخشان، هدایت آنها به سمت اولویت‌های راهبردی کشور در حوزه‌های مختلف علوم و تسهیل ادامه تحصیل برگزیدگان علمی اندیشیده‌اند و در این راستا آیین نامه‌ای را تدوین کرده‌اند. بر اساس اعلام وزارت علوم، آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعداد درخشان جدیدی را به تصویب رسانده‌اند که از شروع سال تحصیلی جدید لازم‌الاجراست.
ما در این مطلب قصد داریم به دانشجویان استعداد درخشان پرداخته، امتیازات آنها را شرح داده و نکات مندرج در آیین‌نامه را پوشش دهیم.
دانشجوی استعداد درخشان به چه کسی گفته میشود؟
شاید ندانید چه دانشجویی، استعداد درخشان تلقی میشود بنابراین بهتر است ابتدا تعریفی از دانشجو استعداد درخشان داشته باشیم. برابر آیین نامه‌ها و مقررات مصوب، دانشجویانی كه جزو استعدادهای درخشان محسوب می شوند عبارتند از:
- برگزیدگان آزمون سراسری بامعرفی سازمان سنجش آموزش كشور
- برگزیدگان المپیادهای علمی دانش آموزی كشور با معرفی وزارت آموزش و پرورش ( موضوع مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان پذیرش دانش آموزان برگزیده در دانشگاه‌ها بدون شركت درآزمون سراسری )
- برگزیدگان جشنواره خوارزمی با معرفی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
- دانشجویانی كه فاقد شرایط فوق بوده ولی به دلیل داشتن ویژگی‌های استثنایی به تشخیص گروه آموزشی مربوطه و شورای آموزشی دانشگاه، دانشجوی ممتاز شناخته شوند از سوی دانشگاه به شورا معرفی می شوند تا پس از تأیید شورای هدایت استعدادهای درخشان بتوانند از مزایای آیین نامه مربوط بهره مند شوند.
باتوجه به این که استعدادهای درخشان جزو دانشجویان برتر کشور محسوب می‌شوند، لذا از امتیازات ویژه‌ای برخوردار می‌شوند، اما شرایط استفاده از این امتیازات چیست؟ در ادامه به این شرایط اشاره می‌کنیم.
شرایط استفاده از امتیازات و تسهیلات استعدادهای درخشان
از امتیازات دانشجویان استعداد درخشان می‌توان به " پذیرش بدون آزمون استعداد در مقطع کارشناسی ارشد " اشاره کرد اما مطابق آیین نامه مصوب برای استعدادهای درخشان، برخورداری از این امتیاز تحت شرایط ذیل امکان‌پذیر است:
- دانشجو پس از ۶ نیمسال تحصیلی با گذراندن حداقل سه‌چهارم واحدهای درسی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی (عدد غیر صحیح تعداد واحدها به پایین گرد شود) از نظر معدل کل نمرات جزو بیست درصد برتر (عدد غیر صحیح به صورت ریاضی گرد و به عدد صحیح تبدیل شود) دانشجویان هم رشته هم ورودی خود باشد.
- دانشجو حداکثر در مدت هشت نیمسال تحصیلی دانش‌آموخته شود.
- پذیرش برای سال تحصیلی بلافاصله پس از دانش‌آموختگی و صرفاً برای یک بار امکان‌پذیر است.
- پذیرش در رشته‌های تحصیلی مرتبط به رشته دوره کارشناسی براساس تشخیص گروه آموزشی و تأیید شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه امکان‌پذیر است.
- احراز شرایط اختصاصی دانشگاه
نکاتی در ارتباط با شرایط استفاده از امتیازات و تسهیلات استعدادهای درخشان
- برای دانشجویان تحصیل همزمان به استناد «آیین نامه تحصیل همزمان در دو رشته ویژه دانشجویان استعداد درخشان» مدت تحصیل ده نیمسال است و در رشته‌ای که سایر شرایط این آیین نامه را داشته باشند می‌توانند از تسهیلات مربوط بهره‌مند شوند.
- برای دانشجویانی که در طرح کارورزی / کارآموزی بلندمدت در دوره کارشناسی پیوسته خود شرکت کرده‌اند، به تناسب دوره کارورزی (۳ تا ۱۲ ماه) مدت مجاز حداکثر ده نیمسال تحصیلی است. جزئیات بهره‌مندی از این تبصره مطابق ابلاغیه ۲/۱۸۴۳۲۶ تاریخ ۹۹/۸/۲۸ مصوب شورای هدایت می‌باشد.
- برای دانشجویانی که در دوره کارشناسی پیوسته خود در دوره‌های فرعی (گذراندن واحدهای درسی مازاد از سایر رشته‌ها) شرکت کرده‌اند، مدت مجاز حداکثر نه نیمسال تحصیلی است و رتبه‌بندی نامبردگان مطابق شرط شماره 1 و بدون احتساب واحدهای درسی دوره فرعی انجام میشود.
- برای خانم‌هایی که در دوره کارشناسی پیوسته خود صاحب فرزند شده‌اند و از مرخصی بارداری بدون احتساب در سنوات و با تأیید دانشگاه استفاده کرده‌اند، مدت مجاز حداکثر ده نیمسال تحصیلی است.
- برای دانشجویان مهمان، انتقالی یا تغییر رشته مدت مجاز از ورود به رشته یا دانشگاه اول تا دانش‌آموختگی از رشته یا دانشگاه دوم حداکثر ۸ نیمسال است و مقایسه متقاضیان برای رتبه‌بندی و تعیین بیست درصد برتر با دانشجویان دانشگاهی انجام میشود که بیشترین واحد درسی خود را با آنها گذرانده‌اند.
- برای دانشجویان که پیشتر در نکته 1،2 و 4 ذکر کردیم، که ایشان در مدت نه یا ده نیمسال دانش‌آموخته می‌شوند، (به ترتیب) معدل هفت یا هشت نیمسال ایشان با گذراندن سه‌چهارم واحدهای درسی مصوب با معدل شش نیمسال دانشجویان هم رشته‌ای که بیشترین واحدهای درسی خود را با ایشان گذرانده‌اند مقایسه میشود.
- برای دانشجویانی که براساس برنامه درسی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی در مدت نه یا ده نیمسال دانش‌آموخته می‌شوند (به ترتیب) معدل هفت یا هشت نیمسال ایشان با گذراندن سه‌چهارم واحدهای درسی مصوب بررسی میشود.
شرایط پذیرش استعدادهای درخشان در دوره کارشناسی ارشد بدون آزمون
اگر دانشجویان استعداد درخشان قصد ادامه تحصیل در مقطع ارشد بدون آزمون را داشته باشند باید به شرایط ذکر شده در ذیل توجه نمایند:
- ظرفیت پذیرش روزانه بدون آزمون حداکثر به اندازه ۴۰ درصد ظرفیت پذیرش با آزمون دوره روزانه در هر کد محل تحصیل است (عدد غیر صحیح به صورت ریاضی گرد و به عدد صحیح تبدیل شود) که اختصاص دو سوم این ظرفیت به دانش‌آموختگان همان دانشگاه و یک سوم باقیمانده به دانش‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها الزامی است.
- ظرفیت پذیرش بدون آزمون در دانشگاه‌ها و در دوره‌های غیرروزانه دارای مجوز برگزاری دوره کارشناسی ارشد که براساس قانون سنجش و پذیرش دانشجو می‌پذیرند، حداکثر به اندازه ۱۰ درصد ظرفیت پذیرش با آزمون در هر کد محل تحصیل است.
نکاتی در ارتباط با پذیرش استعدادهای درخشان در دوره کارشناسی ارشد بدون آزمون
- دانشگاه مجاز است در آن دسته از رشته‌های دایر دوره کارشناسی ارشد که در دوره کارشناسی آن رشته‌ها دانشجو نمی‌پذیرد، تمام ظرفیت پذیرش بدون آزمون استعداد درخشان خود را به حائزین شرایط سایر دانشگاه‌ها اختصاص دهد، در غیر این صورت امکان جایگزینی وجود ندارد.
- در دانشگاه‌هایی که دانشجو به صورت تعهد خدمت پذیرفته میشود، دانشگاه می‌تواند در صورت پذیرش دانشجوی استعداد درخشان با تعهد خدمت، تمام ظرفیت پذیرش بدون آزمون استعداد درخشان خود را به حائزین شرایط سایر دانشگاه‌ها اختصاص دهد.
- چنانچه بیست درصد برتر دانشجویان حائز شرایط این ماده به دلیل انصراف یا عدم تقاضا از تسهیلات مربوط استفاده نکردند و ظرفیت دو سوم پذیرش بدون آزمون دوره کارشناسی ارشد رشته‌ای تکمیل نشد، در این صورت دانشگاه مجاز به جایگزینی صرفاً ده درصد برتر بعدی همان دانشگاه با اولویت رتبه متقاضیان در قالب ظرفیت دو سوم آن رشته می‌باشد.
شرایط پذیرش استعدادهای درخشان در دوره کارشناسی ارشد با آزمون
بر اساس مفاد آيين‌نامه پذيرش با آزمون استعدادهای درخشان در مقاطع كارشناسی (پيوسته و ناپيوسته) و كارشناسی ارشد به شماره 77897/21 مورخ 5/5/1393 شورای هدايت استعدادهای درخشان وزارت علوم، تحقيقات و فناوری كه به تمامی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی نيز ابلاغ شده است. برخی از شرايط تسهيلات آيين‌نامه مذكور به شرح زير به اطلاع داوطلبان می‌رسد. براساس آيين‌نامه مذكور افراد حائز شرايط زير، حداكثر تا يک سال تحصيلی پس از زمان دانش‌آموختگی (و صرفاً برای يک بار) در صورت شركت در آزمون و كسب حدنصاب علمی حداقل 90 % نمره آخرين فرد پذيرفته شده در گزينش آزاد هر كدرشته محل توسط سازمان سنجش به يكی از دانشگاه‌ها معرفی مي‌شوند.
- برگزيدگان رتبه‌های اول تا پانزدهم مرحله نهايی المپيادهای علمی - دانشجویی
- دانشجويان نمونه كشوری در مقطع كارشناسی با معرفی سازمان امور دانشجويان
- رتبه‌های اول تا سوم نهايی جشنواره‌های خوارزمی، جوان خوارزمی، رازی، ابن سينا و فارابی در مقطع كارشناسی پيوسته يا ناپيوسته با مشاركت حداقل 50 % در دستاورد حائز رتبه
- دانش‌آموخته رتبه اول مقطع كارشناسی پيوسته در بين دانشجويان هم رشته و هم ورودی كه طی هشت نيمسال تحصيلی دانش‌آموخته شده است.
- دانش‌آموخته رتبه اول مقطع كارشناسی ناپیوسته در بين دانشجويان هم رشته و هم ورودی كه طی چهار نيمسال تحصيلی دانش‌آموخته شده است.
سازمان سنجش حداكثر معادل 10 % ظرفيت (با تقريب اضافی) در هر كدرشته محل تحصيل مقطع بالاتر را بر اساس اولويت نمره و انتخاب رشته داوطلبان به حائزين شرايط اختصاص خواهد داد. اطلاعات بيشتر در اين خصوص بر روی درگاه اطلاع رسانی سازمان سنجش قرار خواهد گرفت.
تعیین ظرفیت پذیرش بدون آزمون از سوی دانشگاه
دانشگاه می‌تواند ظرفیت پذیرش بدون آزمون در دوره کارشناسی ارشد خود در هر کد محل تحصیل را به صورت مازاد بر ظرفیت پذیرش با آزمون به دانشجویان دوره کارشناسی پیوسته که براساس قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره یادشده وارد شده‌اند با رعایت شرایط ذکر شده اختصاص دهد. لازم به ذکر است اسامی پذیرفته‌شدگان باید توسط معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه برای تأیید صلاحیت عمومی به سازمان سنجش ارسال شود و قطعی‌شدن ثبت‌نام منوط به تأیید سازمان مذکور است.
آیا رتبه‌های برتر المپیادهای علمی دانشجویی نیز بدون آزمون پذیرش می‌شوند؟
بله، دانشگاه می‌تواند برگزیدگان رتبه‌های اول تا پانزدهم نهایی المپیادهای علمی دانشجویی را برای ورود به همان رشته یا رشته‌های مرتبط به تشخیص کارگروه‌های تخصصی برنامه‌ریزی و گسترش آموزش عالی با ارائه معرفی‌نامه از دبیرخانه المپیاد به صورت مازاد بر ظرفیت پذیرش با آزمون پذیرش کند.
آیا دانشجویانی که معدل کل برتر دارند می‌توانند بدون آزمون پذیرش شوند؟
دانشگاه می‌تواند متقاضیانی را که در طول شش نیمسال تحصیلی دانش‌آموخته شوند و به لحاظ معدل کل در مقایسه با معدل کل نمرات هشت نیمسال دانشجویان هم رشته و غیر هم ورودی خود جزو بیست درصد برتر باشند، به صورت مازاد بر ظرفیت پذیرش بدون آزمون در دوره کارشناسی ارشد همان سال پذیرش کند.
دوره و میزان شهریه جهت پذیرش استعدادهای درخشان
پذیرش دانشجو طبق شرایط ذکر شده، در دوره‌های روزانه به صورت رایگان است ولی در سایر دوره‌ها براساس مصوبه هیأت امنای دانشگاه انجام میشود.
زمان اعلام پذیرش استعدادهای درخشان از سوی دانشگاه
دانشگاه موظف است برای پذیرش مهرماه سال تحصیلی آینده خود، فراخوان رسمی و عمومی را تا اول آبان ماه سال تحصیلی جاری اعلام کند و نتیجه پذیرش اولیه را تا پایان دی ماه به متقاضیان اطلاع دهد.
در صورت داشتن پذیرش با آزمون در نیمسال دوم تحصیلی به استناد کد محل تحصیل مندرج در دفترچه آزمون دانشگاه باید تا نیمه اول آبان ماه همان سال تحصیلی فراخوان رسمی و عمومی خود را اعلام کند.
آیا اتباع غیرایرانی از تسهیلات استعدادهای درخشان بهره‌مند می‌شوند؟
بله اتباع غیرایرانی مقیم ایران ورودی دوره کارشناسی پیوسته سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ و بعد از آن در صورت داشتن شرایط گفته شده می‌توانند از تسهیلات استعدادهای درخشان بهره‌مند شوند.
جمع‌بندی
شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تدابیری اندیشیده‌اند تا استعدادهای درخشان را شناسایی و از آنها حمایت کنند. ضمناً هدایت آنها به سمت اولویت‌های راهبردی کشور در حوزه‌های مختلف علوم و تسهیل ادامه تحصیل برگزیدگان علمی از اهداف مهم این نهادها بوده است و در این راستا آیین نامه‌ای برای پذیرش بدون آزمون استعداد درخشان تدوین کرده‌اند که در این مقاله شرایط و نکات ذکر شده در آیین‌نامه را پوشش دادیم.
آیا دانشجویان دانشگاههای پیام نور، آزاد اسلامی، علمی – کاربردی و غیر انتفاعی مجازی، می‌توانند به عنوان دانشجوی استعدادهای درخشان در دانشگاههای روزانه پذیرش شوند؟
دانشگاه اختیار دارد ظرفیت دانشجویان پذیرش بدون آزمون خود را به فارغ التحصیلان دوره کارشناسی پیوسته (مجموع دوره روزانه و شبانه) واجد شرایط آیین‌نامه استعدادهای درخشان اختصاص دهد.
آیا دانشجویان ۱۰ درصد دوم همرشته و همورودی خود می‌توانند از طریق آیین‌نامه استعدادهای درخشان در دانشگاه پذیرش شوند؟
چنانچه ۱۵ درصد برتر دانشجویان حائز شرایط آیین‌نامه استعدادهای درخشان، به دلیل انصراف یا عدم تقاضا، از تسهیلات مربوط استفاده نکردند یا ظرفیت ۱۵ درصد مقطع کارشناسی ارشد رشته‌ها تکمیل نشد، در این صورت دانشگاه مجاز به جایگزینی صرفاً ده درصد برتر بعدی همان دانشگاه، با الویت رتبه متقاضیان در آن رشته است.
ظرفیت پذیرش دوره روزانه بدون آزمون استعدادهای درخشان در مقطع کارشناسی ارشد چقدر است؟
ظرفیت پذیرش روزانه بدون آزمون حداکثر به اندازه ۴۰ درصد ظرفیت پذیرش با آزمون دوره روزانه در هر کد محل تحصیل است که هر دانشگاه ملزم است دو سوم این ظرفیت را به دانش‌آموختگان خود و یک سوم باقیمانده را به دانش‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها اختصاص دهد. آیین نامه جدید پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان، تدابیری را در صورت تکمیل نشدن دو سوم ظرفیت یا دیگر موارد خاص در نظر گرفته است که در این مقاله به آنها پرداخته‌ایم.
