گرایش علوم تصمیم و دانش یا Decision science and knowledge یکی از گرایش‌های میان‌رشته‌ای، رشته علوم کامپیوترعلوم کامپیوتر یا کامپیوتر ساینس چیست
در این صفحه به بررسی و موشکافی رشته علوم کامپیوتر اعم از بررسی بازار کار، گرایش‌ها، دروس و چارت درسی این رشته، میزان درآمد و حقوق فارغ التحصیلان این رشته و ادامه تحصیل در این رشته پرداخته شده است. است که از ترکیب تکنیک‌های ریاضیات، آمار، علوم کامپیوتر و علوم رفتاری درست شده است تا به حل مسائل پیچیده تصمیم‌گیری کمک کند. تمرکزگرایش علوم تصمیم و دانش بر توسعه مدل‌ها و متدهایی برای تصمیم‌گیری آگاهانه و منطقی است و در حوزه‌های مختلفی مانند تجارت، مراقبت‌های بهداشتی، مالی و مهندسی مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله می‌خواهیم به معرفی این گرایش علوم کامپیوتر بپردازیم. علوم تصمیم و دانش از دو مفهوم جداگانه تصمیم و دانش تشکیل شده‌اند که می‌خواهیم به‌صورت جداگانه به بررسی این دو مقوله بپردازیم.
مفاهیم کلیدی در علوم تصمیم
- تجزیه‌وتحلیل تصمیم: تجزیه‌وتحلیل تصمیم یعنی اینکه برای شناسایی بهترین مسیر ممکن برای عمل‌کردن و انجام کاری بیاییم و تصمیمات پیچیده را مدل‌سازی و تجزیه تحلیل کنیم و اولین قدم در حل مسائل پیچیده تصمیم‌گیری نیز همین مورد است. از جمله تکنیک‌های مهمی که در این مرحله استفاده می‌شود می‌توان به درختان تصمیم (Decision Trees)، نمودارهای تأثیر (Influence Diagrams) و تئوری بازی‌ها اشاره کرد.
- تجزیه‌وتحلیل ریسک: علوم تصمیم‌گیری به ارزیابی و مدیریت ریسک‌های مرتبط با انتخاب‌های مختلف کمک می‌کند. در این بخش مدل‌های احتمالاتی و تحلیل حساسیت (Sensitivity) برای تعیین کمیت و کاهش خطرات استفاده می‌شوند.
- بهینه‌سازی: همان‌طور که می‌دانید بیشتر مسائل دنیای واقعی دارای محدودیت‌هایی است که برای حل‌کردن می‌بایست آنها را در نظر بگیریم. علوم تصمیم از تکنیک‌های بهینه‌سازی برای یافتن بهترین راه‌حل در محدودیت‌های داده شده استفاده می‌کند. از جمله تکنیک‌های بهینه‌سازی که مورداستفاده قرار می‌گیرد می‌توان به برنامه‌نویسی خطی (Linear Programming) برنامه‌نویسی عدد صحیح (Integer Programming)، برنامه‌نویسی پویا (Dynamic Programming) اشاره کرد.
- تصمیم‌گیری مبتنی بر داده: با افزایش روزافزون داده‌ها، علوم تصمیم‌گیری از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به‌ویژه یادگیری ماشینیادگیری ماشین چیست و چرا مهم است؟ - Machine learning (ML)
تعریف یادگیری ماشین : ماشین لرنینگ (Machine Learning یا به اختصار ML) باعث می‌شود که خود ماشین‌ها با آنالیز داده ها امکان یادگیری و پیشرفت داشته باشند، این مقاله فوق العاده یادگیری ماشین را بصورت کامل بررسی کرده است برای تصمیم‌گیری‌های داده‌محور (Data Driven Decisions) استفاده می‌کند. تصمیم‌گیری مبتنی بر داده در عصر حاضر یعنی عصرکلان دادهبیگ دیتا (big data) یا کلان داده چیست؟ کاربردهای بیگ دیتااین صفحه فوق العاده به معرفی 0 تا 100 بیگ دیتا (big data) یا همان کلان‌داده پرداخته. بطور خلاصه بیگ دیتا به تحلیل و پردازش حجم زیادی از داده ها می‌پردازد‌ها (Big Data) از اهمیت بالایی برخوردار است. - اقتصاد رفتاری: اقتصاد رفتاری یا Behavioral Economics نیز یکی از مفاهیم کلیدی در علوم تصمیم در نظر گرفته می‌شود؛ چرا که درک رفتار و تعصبات انسانی در علوم تصمیم‌گیری بسیار مهم است. در واقع اصول اقتصاد رفتار به مدل‌سازی و پیش‌بینی چگونگی تصمیم‌گیری افراد یا گروه‌ها کمک می‌کند.
- تجزیه‌وتحلیل تصمیم‌گیری چندمعیاره (MCDA): گاهی اوقات تصمیمات قابل اتخاذ، شامل خصیصه‌های متضاد متعدد هستند. در این موارد جهت انتخاب بهترین گزینه‌ها از روش‌های MCDA کمک می‌گیریم.
دانش
دانش یا Knowledge در رشته علوم کامپیوتر، یک جزء بسیار مهم و حیاتی است که زیربنای بسیاری از زمینه‌های این رشته محسوب می‌شود. به‌طورکلی، دانش شامل اطلاعات، داده‌ها و تخصص‌ها است که می‌تواند توسط سیستم‌های کامپیوتری به دست آورده و پردازش شود. در این قسمت جنبه‌های کلیدی دانش در رشته علوم کامپیوتر و صدالبته گرایش علوم تصمیم و دانش آورده شده است:
- بازنمایی دانش: بازنمایی دانش یا knowledge Representation یکی از بدیهیات در مبحث دانش محسوب می‌شود. سیستم‌های کامپیوتری از روش‌های مختلفی برای نمایش دانش استفاده می‌کنند؛ از جمله منطق نمادین (Symbolic Logic) هستی‌شناسی (Ontologies)، شبکه‌های معنایی (Semantic Networks) و پایگاه دادهپایگاه داده چیست؟ – انواع، مفاهیم و کاربردهاپایگاه داده چیست؟ این مقاله به بررسی این موضوع و همچنین انواع پایگاه داده، کاربردهای پایگاه داده، محبوب ترین پایگاه های داده و اجزای اصلی پایگاه داده پرداخته (Database)
- مدیریت دانش: مدیریت دانش شامل جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، بازیابی و انتشار منظم دانش در یک سازمان و یا یک سیستم است.
- هوش مصنوعی: مباحث دانش در بحث هوش مصنوعی بسیار کاربردی است؛ به‌ویژه هنگامی که هدف از سیستم‌های هوش مصنوعیهوش مصنوعی (AI) چیست؟ انواع، کاربردها، مزایا و معایب
هوش مصنوعی یا Artificial Intelligence یا به اختصار AI، امروزه کاربردهای بسیاری پیدا کرده و به یکی از داغ‌ترین حوزه‌های بشر تبدیل شده است، اما با این وجود بسیاری از افراد با کاربردهای آن آشنایی کامل ندارند، به همین علت در این صفحه کاربردها، مزایا و معایب AI بطور کامل بررسی شده است تقلید از هوش انسانی برای حل مشکلات پیچیده است. - سیستم‌های خبره: سیستم‌های خبره برنامه‌های کامپیوتری هستند که توانایی تصمیم‌گیری یک متخصص انسانی را در یک حوزه خاص با کد کردن دانش آنها تقلید می‌کند.
درس‌های گرایش علوم تصمیم و دانش علوم کامپیوتر
گرایش علوم تصمیم و دانش رشته علوم کامپیوتر نیز مانند دیگر گرایش های علوم کامپیوتر از دودسته درس‌های الزامی و درس‌های تخصصی – انتخابی به وجود آمده است که در جداول زیر می‌توانید آنها را مشاهده کنید:
نام جدول: درس‌های الزامی گرایش علوم تصمیم و دانش علوم کامپیوتر
| نام درس | تعداد واحد |
|---|---|
داده کاویداده کاوی چیست؟ بررسی 0 تا 100 دیتا ماینینگ (data mining) این مقاله عالی بررسی کرده که داده کاوی یا دیتا ماینینگ (data mining) چیست و چه کاربردی دارد، سپس انواع روش های داده کاوی و مزایای دیتا ماینینگ را بررسی کرده محاسباتی (Computational Data Mining) | 3 |
الگوریتمآموزش طراحی الگوریتم به زبان ساده درس طراحی الگوریتم یکی از مهم‌ترین و بنیادیترین دروس رشته کامپیوتر است. هدف از این درس، معرفی روش‌های مختلف طراحی الگوریتم‌ها برای حل مسائل گوناگون است، در این صفحه به معرفی و آموزش طراحی الگوریتم پرداخته شده است.های پیشرفته (Advanced algorithms) | 3 |
| بهینه‌سازی محدب (Convex Optimization) | 3 |
نام جدول: درس‌های تخصصی - انتخابی گرایش علوم تصمیم و دانش علوم کامپیوتر
| نام درس | تعداد واحد | ساعت | پیش‌نیاز یا زمان ارائه درس | ||
|---|---|---|---|---|---|
| نام درس | تعداد واحد | نظری | عملی | جمع | پیش‌نیاز یا زمان ارائه درس |
| تصمیم‌گیری با معیارهای چندگانه (Multiple Criteria Decision Making) | 3 | 48 | - | 48 | تحقیق در عملیات |
| محاسبات نرم (Soft Computing) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| یادگیری ماشین (Machine Learning) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| اطلاعات و عدم‌قطعیت (Information and Uncertainty) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| سیستم‌های تصمیم‌گیری فازی (Fuzzy Decision Making Systems) | 3 | 48 | - | 48 | تصمیم‌گیری با معیارهای چندگانه |
| ریاضیات یادگیری(Mathematics of Learning) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| بهینه‌سازی ترکیباتی (Combinatorial Optimization) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| فرایندهای تصادفی (Random Process) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| احتمال و آمار فازی (Fuzzy Probability and Statistics) | 3 | 48 | - | 48 | محاسبات نرم |
| نظریه بازی‌ها (Game Theory) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| بهینه‌سازی فراابتکاری (Metaheuristic Optimization) | 3 | 48 | - | 48 | تحقیق در عملیات |
| داده‌کاوی (Data Mining) | 3 | 48 | - | 48 | - |
| داده‌کاوی پیشرفته (Advanced Data Mining) | 3 | 48 | - | 48 | داده‌کاوی |
تذکر: دانشجو می‌بایست از میان درس‌های ذکر شده در جدول درس‌های تخصصی - انتخابی دست‌کم 6 واحد اخذ کند.
کاربردهای علوم تصمیم و دانش
باتوجه‌به چند شاخه‌ای و میان‌رشته‌ای بودن گرایش علوم تصمیم و دانش، این گرایش در حوزه‌های مختلفی کاربرد دارد که در لیست زیر برخی از معروف‌ترین آنها را آورده‌ایم:
- استراتژی‌های کسب‌وکار: علوم تصمیم و دانش به برنامه‌ریزی استراتژیک، تخصیص منابع و مدیریت ریسک برای کسب‌وکارها کمک بسیاری می‌کند.
- مراقبت‌های بهداشتی: در مباحث بهداشتی و پزشکی (Healthcare)، علوم تصمیم کمک می‌کند تا در مورد درمان بیمار و تخصیص منابع تصمیم‌گیری‌های درستی اتخاذ شود.
- امور مالی: علوم تصمیم‌گیری در مدیریت سبدهای سرمایه‌گذاری، ارزیابی ریسک استفاده‌های بسیاری می‌شود.
- مدیریت زنجیره تأمین: یکی از مباحث روز دنیا زنجیره تأمین است. بهینه‌سازی زنجیره تأمین و مدیریت موجودی از حوزه‌های کاربردی علوم تصمیم و دانش است.
- تصمیم‌گیری زیست‌محیطی: از علوم تصمیم و دانش برای ارزیابی سیاست‌های زیست‌محیطی و مدیریت منابع نیز استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
گرایش علوم تصمیم و دانش در ایجاد سیستم‌های هوشمند بسیار مبحث پر اهمیتی محسوب می‌شود. فرایندهای تصمیم‌گیری معمولاً بر دانش مربوط به یک حوزه، داده‌های تاریخی و متخصصان متکی هستند. به‌عنوان‌مثال تکنیک‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین از دانش برای پیش‌بینی و تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند. همچنین استفاده از علوم تصمیم و دانش در زمینه‌هایی مانند وسایل نقلیه خودمختار و پردازش زبان‌های طبیعی که امروزه از مباحث داغ محسوب می‌شوند بسیار مشهود است. می‌توان ادعا کرد علوم تصمیم‌گیری و دانش بخش جدایی‌ناپذیر از علوم کامپیوتر است که هر روزه به توسعه و تکامل خود ادامه می‌دهد. در این مقاله به بحث‌وبررسی یکی از گرایش‌های رشته علوم کامپیوتر یعنی گرایش علوم تصمیم و دانش پرداخته و جنبه‌های مختلف این گرایش بررسی شد. همچنین دروس این گرایش نیز ضمیمه شده است.
گرایش علوم تصمیم و دانش چیست؟
گرایش علوم تصمیم و دانش یکی از گرایش‌های میان‌رشته‌ای، رشته علوم کامپیوتر است که از ترکیب تکنیک‌های ریاضیات، آمار، علوم کامپیوتر و علوم رفتاری درست شده است تا به حل مسائل پیچیده تصمیم‌گیری کمک کند.
علوم تصمیم و دانش چه کاربردهایی دارد؟
از علوم تصمیم و دانش در حوزه‌های مختلفی استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال استراتژی‌های کسب‌وکار، مراقبت‌های بهداشتی، امور مالی، مدیریت زنجیره تأمین، تصمیم‌گیری زیست‌محیطی و...
